1. Babylon Ram Ah
History lei dothlatnak a tuahtu
(Historians) pawl hna nih, Pale ni hi, hlanchan kum thong lioah khan, Babylon
ram ah an rak hmang diam cang tiah an hmuhchuah. Hiti an hmuhchuahning le ṭialning
ah cun, a luancia kum 4,000 ah, Elmesu an timi pakhat nih a chuaknak khua
Babylon ah a pa hrang ah ti’n tlak in a rak tuahmi ca ( a card made out of
clay) cungah a pa cawimawinak le upat sunhlawihnak ah tiah ca a rak ṭial i,
Hringtu Pa ni cu a rak hmang cang ti a si.
Elmesu nih a ṭialmi ca cu, “Ka Pa.. na cungah damnak, ṭhawnnak le nun saunak thluachuah tlung hram ko seh” ti hi a si. Pale cawimawi, sunhlawihnak ni hi an hman ni le caan rak i lo hlah hmanhsehlaw, anmahle an i remcanning le manh ni ah an hmang ṭheo ko rua hna ti kha a si. A nungmi Pathian a bia ve lomi pawl nih, hringtu Pale an sunhlawih i, an upat hmaizah ning hmuh tikah, kannih a nung Pathian a zummi pawl nih hin cun, sunglawi chinchin in kan sunhlawih hna awk a si.
Elmesu nih a ṭialmi ca cu, “Ka Pa.. na cungah damnak, ṭhawnnak le nun saunak thluachuah tlung hram ko seh” ti hi a si. Pale cawimawi, sunhlawihnak ni hi an hman ni le caan rak i lo hlah hmanhsehlaw, anmahle an i remcanning le manh ni ah an hmang ṭheo ko rua hna ti kha a si. A nungmi Pathian a bia ve lomi pawl nih, hringtu Pale an sunhlawih i, an upat hmaizah ning hmuh tikah, kannih a nung Pathian a zummi pawl nih hin cun, sunglawi chinchin in kan sunhlawih hna awk a si.
Pale sunhlawihnak ni hi Romans
miphun nih an nunphung pakhat bantuk in, kum fatin an hmang ṭheo
tawn hlah maw ti awk khin a um. Zeitin dah an hman? Zei tik ni le caan ah dah
an hman? ti belte cu fianghlang in theihhngalh khawh a si lo. Asinain, kum fatin
February thla ah an hmang ṭheo tawn. Cun, ram dang
bantuk khan an rak hmang ve lo i, Romans miphun pawl nih an hmanning ahkhan cun
Pa vialte sunhlawihnak an tuah ve hna lo. An sunhlawihmi (Pa pawl) hi a thi
cangmi lawnglawng kha rak sunhlawihmi hna a si. Zei ruangah dah a thi cangmi
caah sunhlawihnak hi an tuah? ti belte fiang in theihhngalh khawh a si ve lo.
Hi an tuahnak a ruang bik ah ruahmi cu “Pa ngei lo um a harsatning le fahning
an hun hngalh chin lengmangmi nih a chuahpimi a si, tiah zumh le ruah a si.
3. Catholic Church ah
Catholic Church pawl nih hin,
an umnak hmun le ram kip ahkhan, Pale ni hi, hlachan liopi in khan a rak hmang
cangmi si hna seh law a dawh. Catholic pawl hna nih hin an biaknak hruaitu “Father”
pawl sunhlawih nakah, ni sunglawi (Special day) zong an hmang ṭheo
tawn. An calendar ning bangin a si ahcun, March 19 hi St. Joseph’s Day a si i,
hi ni ahhin Father’s Day zong a hmanchih colh tawn. Catholic pawl nih kum fatin
Father’s Day paoh ah an biaknak lei hruaitu pawl sunhlawihnak ni sunglawi bik
ah chia in an hman tel chih fawn.
4. USA le Vawleicung Ram
dangdang ah
Mrs. Sonora Smart Dodd nih
soiselnak le zomhtaihnak tehna, thangchiatnak phunzakip a rak pah i, a zumhnak
le ruahchannak a ngeihmi kha hi vawleicung minung caah thilṭha a si
ti thei zungzal bu tein, teima tein le ṭhahnem
zawnruahnak ngei in, amah a nun hrim zong nih a herhmi thil a si ti a hngalh
ruangah le, Hringtu Pale an rak lianhngan zia le cawimawi le sunhlawi tlak an
sizia cu i sehchih in, Pale ni a um khawh nakhnga dingah biatak tein aa rak i
zuam zungzal i, cuti ṭuanvo la in aa rak zuamnak
ruangah nihin vawleicungpi huap in tuahmi Hringtu Pale Ni (Father’s Day) a rak
i thawhkehnak cu a si.
Sonora hi US ram Spokane,
Washington ah a ummi a si. A min diktak cu Sonora Louise Smart Dood a si. A pa
hi, Mr. William Jackson Smart a si i, US Civil War lioah khan ralkap a ṭuan
balmi a si. A dawt tuk hringhranmi hringtu a nu nih kum 16 a si lioah a rak
thihtak. Unau 6 chuak an si i, an unau lakah nu fangkhat umchun zong a si.
Cuti, a nu nih a rak liamtak tik hna ahcun, a pa William nih harsatnak le lungretheihnak phun zakip tuar in a fale an puitlin khawh nakhnga, a thazaang ṭhawnnak le khuaruahnak vialte hna hmangin Pa dirhmun a ṭuanvo le Nu dirhmun ṭuanvo vialte kemh in a nunnak thap in fale caah biatak tein a nungmi a si.
Cuti, a nu nih a rak liamtak tik hna ahcun, a pa William nih harsatnak le lungretheihnak phun zakip tuar in a fale an puitlin khawh nakhnga, a thazaang ṭhawnnak le khuaruahnak vialte hna hmangin Pa dirhmun a ṭuanvo le Nu dirhmun ṭuanvo vialte kemh in a nunnak thap in fale caah biatak tein a nungmi a si.
Kum 1909, Sonora kum 27 a tlin champhak
ah Spokane, Washington i khrihfabu pakhat ah “Mother’s Day Service” an tuahnak
hmun ah a vai i pum ve. Hi lio caan i thawngṭha
chimmi nih a nunnak ah fakpi in rian a ṭuan i,
khurkhuaruahnak tampi a ngeihter. Thawngṭha chim
lioah cun Hringtu Nu dirhmung vialte zozai le Pa dirhmun zozai vialte a
kemhchih dihtu a Pa lawnglawng kha a thinlung mitthlam ah a hung lang.
Hringtu ka Pa nih khan hi tluk hin dah ngai e, a rak kan dawt! tiah a biangki mitthli fim a tolh iahmah, cu lio caan ah a ka a pau i a chimmi bia cu, “Hringtu Nule Ni (Mother’s Day) a um a si ahcun, zei ruang bik ah dah Pale Ni (Father’s Day) a um lai lonak a ruang si? Pale ni (Father’s Day) a um ve hrimhrim awk a si” tiah a chim.
Hringtu ka Pa nih khan hi tluk hin dah ngai e, a rak kan dawt! tiah a biangki mitthli fim a tolh iahmah, cu lio caan ah a ka a pau i a chimmi bia cu, “Hringtu Nule Ni (Mother’s Day) a um a si ahcun, zei ruang bik ah dah Pale Ni (Father’s Day) a um lai lonak a ruang si? Pale ni (Father’s Day) a um ve hrimhrim awk a si” tiah a chim.
Mah hi ni thawk in hin Sonora
nih Pale Ni (Father’s Day) tuah a si ve khawh nakhnga dingah biatak tein aa
zuam. Minung tampi hna nih Sonora biachim le rianṭuannak
hna cu, zeite ah an ruahpiak lo, an nihsawh i, amah thlanglamhnak le neknak
salam ah an rak hman phahnak tawn. Midang nih an hmuhning le soiselnak vialte
hna cu chiatak zau in, a timhmi le ruahchannak a ngeihmi, hi vawleipi caah a
herhmi le a ṭhami a sizia theihngal bu tein aa zuam ṭualmal
peng ko.
Ram hruaitu pawl nih phungning tein an pom khawh nakhnga ding zongah biatak tein a lamzakip dap in a cawlcang i aa zuam peng. An umnak hmun i khrihfabu kip i fonhnak i lutlai Rev. Conrad sin zongah Pale Sunhlawihnak Ni tuah ding a duhning langhternak cakuat ca zong a rak ṭial. Hi cakuat ca a kuatmi hi khrihfabu kipte tonpumhnak an ngeih hnuah ceihhmaiṭinak an ngeih i, 1909 January zarh thumnak ah “Hringtu Pa Sunhlawihnak Ni” (Father’s Day) avoi khatnak cu Washington State, Spokane ah hman hram an rak thawk. Mah ni ahcun Hringtu Pa a nungdam rihmi hna nih an Pale sunhlawihnak langhternak caah rose pangpar sen (red) an ken i, Hringtu Pa a ngeih ti lomi hna nih an Pale philhlonak caah rose pangpar rang (white) an rak i ken ve.
Ram hruaitu pawl nih phungning tein an pom khawh nakhnga ding zongah biatak tein a lamzakip dap in a cawlcang i aa zuam peng. An umnak hmun i khrihfabu kip i fonhnak i lutlai Rev. Conrad sin zongah Pale Sunhlawihnak Ni tuah ding a duhning langhternak cakuat ca zong a rak ṭial. Hi cakuat ca a kuatmi hi khrihfabu kipte tonpumhnak an ngeih hnuah ceihhmaiṭinak an ngeih i, 1909 January zarh thumnak ah “Hringtu Pa Sunhlawihnak Ni” (Father’s Day) avoi khatnak cu Washington State, Spokane ah hman hram an rak thawk. Mah ni ahcun Hringtu Pa a nungdam rihmi hna nih an Pale sunhlawihnak langhternak caah rose pangpar sen (red) an ken i, Hringtu Pa a ngeih ti lomi hna nih an Pale philhlonak caah rose pangpar rang (white) an rak i ken ve.
Pale Ni (Father’s Day) tuah a
herh le herhlo kongah hin kum 1911 ahkhan Chicaco ah ceihhmainak an rak tuah i,
mah lio caan zongah hin Miss Jean Idams nih Pale hi sunhlawih tlak le phu an si
ruangah Pale sunhlawihnak ni tuah hi thilṭha a si
tiah a rak chim. Sonora teima tein a cawlcanghnak vialte le ṭhahnem
ruat tein a minung hawi caah a tuahmi thilṭha cu
Pathian nih thluachuahnak a pek i, Spokane Ministerial Assosiation (SMA) le
Young Men’s Christian Assosiation (YMCA) bawmhchannak thawngin, Pale Ni (Father’s
Day) service cu June 19, 1910 ah Spokane, Washington ah hmannak rak tuah a si ṭhan.
Hringtu Pale hi sunhlawi awktlak taktak an si hrim ko ti theihngal bu tein Irvington Methodis Church Pastor Rev. T.H. Beroger nih amah hrihhruainak in a khrihfabu ah Pale Ni (Father’s Day) cu a rak tuahpi ve hna. Hi bantuk ṭhiamṭhiam in kum 1920 ahkhan Hary C. Meek zong nih October zarh thumnak ah Pale Ni (Father’s Day) a rak hman ve. Amah Sonora nih cun June 5 hi, a pa chuah ni a si tikah mah hi ni ahhin hman khawh siseh tiah ruahchannak a ngei i a duh bikmi cu a rak si. Sihmanhseh, hruaitu cheukhat pawl an i manh ni caanrem kha hngah le ngiat a rak herh tikah June 19 ah hman a hung sinak hi a si.
Hringtu Pale hi sunhlawi awktlak taktak an si hrim ko ti theihngal bu tein Irvington Methodis Church Pastor Rev. T.H. Beroger nih amah hrihhruainak in a khrihfabu ah Pale Ni (Father’s Day) cu a rak tuahpi ve hna. Hi bantuk ṭhiamṭhiam in kum 1920 ahkhan Hary C. Meek zong nih October zarh thumnak ah Pale Ni (Father’s Day) a rak hman ve. Amah Sonora nih cun June 5 hi, a pa chuah ni a si tikah mah hi ni ahhin hman khawh siseh tiah ruahchannak a ngei i a duh bikmi cu a rak si. Sihmanhseh, hruaitu cheukhat pawl an i manh ni caanrem kha hngah le ngiat a rak herh tikah June 19 ah hman a hung sinak hi a si.
US President Woodrow zong nih Pale
Ni (Father’s Day) sunglawi tein an tuahmi le hman a simi a hun hmuh tikah cun,
amah le a chungkhar zong nih hi caan hmannak ahhin an rak telpi khawh ve hna.
President Calvin Coolidge nih, June thla zarh thumnak hi, Pale Ni (Father’s
Day) a si tiah 1924 ah mizapi sinah a rak chimphuan i, aa tinh bikmi cu, “Pa le
Fa karlak ah dawtnak a karchin khawhnak hnga caah le, Hringtu Pale dirhmun
zeitluk in dah a biapit ti hngalhnak le langhternak caah” a si.
Kum 1966 ahkhan President
Lyndon Johnson zong nih June thla zarh thumnak hi Pale Ni (Father’s Day) tiah
an ram hruaitu vialte sinah theihternak a rak tuah hna hnuah min a rak thut.
President Richard Nixon zong nih June thla zarh thumnak ah tuah a simi Pale Ni
(Father’s Day) hi zeiti hmanh in thlen le hnawh khawh a si ti lai lo, tiah 1972
ah fehternak a rak tuah ve ṭhan. Cuticun, US rampi
lawng si ti loin, vawleicung ramzakip nih June zarh thumnak cu Pale Ni (Father’s
Day) tiah pehzulh in kan hman cionak hi a si.
Hringtu Pale Ni cu fale nih
pale upatnak an pek ni a si. America le Canada ram ah mi tampi nih an pale an
upatnak hna le an cungah an i lawmhnak langhternak caah Hringtu Pale Ni ah an
pale laksawng an pek hna. Hringtu Pale Ni cu June zarh thumnak ah a si. Pa
(father) ti tikah hringtu pa lawng a si lo. Ram pakhatkhat nih pa bantukin an
ruahmi, miphun nih pa bantukin an ruahmi, khuami nih pa bantukin an ruahmi an
si i thiam hngalhnak lei in pa bantuk in ruahmi zong a si.
1936 ah miphun hringtu pa ni
(National Father’s Day) komiṭi an ser i headquarters
cu New York khua ah a si. Rammi nih hringtu pa khan in an bochanmi le an zohmi
kum fate in an thim. Kum fate in pa ah an thimmi cu kum khat chung rammi pa
(father of the year) an ti. Douglas Mac Arthur, Ralp J. Bunche, Dwight D. Eisenhower
le Harry S. Truman hi kumkhat chung khuami pa (father of the year) ah cun an
rak thim hna.
Samuel Adams hi America Hringtu pa (father of America) ah an rak chiah. Amah cu American Luatnak si khawhnak ah a rak cawlcang ngai i ram daw bik pakhat a si. Phunghrampi upadi a hringtu pa (father of Constitution) ah James Madison a si. Damnak sii lei cawnnak i a min a thangbik ah Hippocrates a si i cucaah amah cu Sii lei cawnnak a hringtu pa (father of medicine) an ti. Amah hi hlanlio pi Greek sibawi minthang bik a si.
Samuel Adams hi America Hringtu pa (father of America) ah an rak chiah. Amah cu American Luatnak si khawhnak ah a rak cawlcang ngai i ram daw bik pakhat a si. Phunghrampi upadi a hringtu pa (father of Constitution) ah James Madison a si. Damnak sii lei cawnnak i a min a thangbik ah Hippocrates a si i cucaah amah cu Sii lei cawnnak a hringtu pa (father of medicine) an ti. Amah hi hlanlio pi Greek sibawi minthang bik a si.
Kum 1974 ah retheihnak le soiselnak vialte a rak teitu, a rak pahchih khotu, a timhnak le thilṭha ruahchannak ruangah, a intuarnak le hlawhtlinnak vialte philhlonak ah ti’n, Sonora Smart Dood cu Founder of Father’s Day sinak cu an rak pekchanh i, amah Sonora hi kum 1978 ah hi vawlei nunnak in a liam ruangmang. A nun liam ko hmanhseh, vawleicung a minung hawi caah thilṭha a tuahmi rothil lianngan Pale Ni (Father’s Day) a kan chiahtak, rohtak cang, kum zeican liam aikun philh a si ti lai lo.
(Baibal
rel awk: Gen. 17:4; Ex. 20:12; Deut. 5:16; Matt. 5:16,45 ;15:4; Mk. 7:10; Johan
10:30; 15:16)
Father’s Day ah Pa a ngei ti
lomi hna nih a tanglei bangin thazaang thar la ve hna usih tiah kan sawm hna:-
1. Pa ka ngeih lo ruangah
leadership quality ka nei lo na ti maw?
- Barack Obama hi hringtu a Pa
zohkhenhnak tangah a ṭhanglianmi a si lo. Kum 4 a rak
si ah hringtu a nu nih pasal dang a rak ngeih tak chap rih. Vawleicung ram
lianngan hruaitu sinak ah hringtu Pa zohkhenhnak tangah ṭhanlianh
kherkherh kha a rak herhmi a si theng lem lo a si ko rua.
2. Hringtu Pa cu ka ngei ve na
tein, a rii burber peng ruangah ka nun a sual na ti maw?
- Shaquille O’Neal hi a nu
zohkhenhnak in a ṭhanglianmi a si i, a Pa hi
riit-hainak sii ruangah thong a tlami a si.
3. Pa ka ngeih lo ruangah ka
career tiang a chiatchuah phah dihnak hi a si kan ti maw?
- Halle Berry hi kum 4 a ti ah
a nule pa an i ṭhen. Vawleicung lemcannak
vawlei ah a chiahtak mi nehnang cu ka theih dih ko lai dah.
4. Ka pa zong ka hngal lo na ti
maw?
- Lance Armstrong nih hin a pa
zong a theihngal ve nemmam lo.
5. Na chuah hlan ah na pa nih
an thihtakmi na si maw?
- US rampi President hlun, Bill
Clinton zong a chuah hlan thla 3 ah a pa hi mawṭaw
eksiden in a rak thi.
6. Na hngakchia lioah na pa nih
an thihtak maw?
- Ronaldinho hi kum 8 a ti ah a
Pa nih a rak thihtakmi a si.
7. Na pa nih an duh lomi na si maw?
- Shania Twain hi
hringtu a pa nih a duh lomi a si ve ko.
8. Na pa cu zu a ram/din tuk
hringhran ruangah lungrethei, harsa na ti maw?
- Charlize Theron zong a pa hi
zu le riit-hainak thil tama (addict) a si.
Thiamsang pawl nih dothlatnak
an tuah i an chimmi cu, nu lawng bak nih zohkhenhmi pa cu an kawp (darling)
cungah zumh an tlak deuh. Cupinah, an fale an ruat, an ngeihsak khun hna tiah
an ti.
Na nunnak ah hringtu Pa tel lo bak
in caan na hman ruangah na vuivai maw? I hrim ṭhannak
zeihmanh ngei kho loin na tluril ṭheo
maw? Zaangleknak vawlei, Ringawn vawlei le vawleicung a hiptlai kho hruaitu hna
le Pathian mi hman mi roling vialte hna hi hringtu an nule lawng nih an
zohkhenhmi hna maw asiloah nule pa ngei
lo an si deuh ngawt hna dah kaw. Tho law i hrim cang! Vancung ah a ummi na nule
pa kan Pathian nih na umkalnak hmun paoh ah an kilven i, an ngiatthlai, an
zohkhenh peng ko. (Joshua 1:9)
Ch.
- Pa-Te Ni (Father's Day) Lo
Intan Dan By- Victor Zika (Zik Zika) {zobawm.com}
- FB group Burma Mizo Zawlbuk
ah Ro Luahpuia nih Daniel Shoute tialmi chungin a khomsuatmi zeimaw zat kha hun
lehmi a si.
- Hringtu Pa Ni (Father’s Day) By- Rev. Lal Pek Lian
- Hringtu Pa Ni (Father’s Day) By- Rev. Lal Pek Lian
No comments:
Post a Comment