Friday The 13TH

Theitlei lei deuh caah tiah Friday The 13^th thawhkehnak le miphun dang pawl nih an ruahning rak zoh hna usih.

Friday the 13^th hi mirang le miphun dang pawl nih hin an rak duhlomi le ni thianglo tiah zumhnak hrut an rak ngeih i an huatmi le ṭih ngaingaimi a si. Kannih Chin miphun lak zongah Mirang pawl nunphung nih a kan chilh hnu in khan hi bantuk ni thianglo vanchiatnak thil leikam ai buaipimi le a duhlo i a huami kan tam chin lengmang ve cang caah ai thawhkehning tiah an chimning le an tarlanghning in hi konglam hi kan von zoh hna lai.

Friday The 13th, Devil’s Day tiah zong an ti ṭheo tawnmi hi Cawnningani ni 13nak ti khi a si ko. Hihi Mirang pawl le miphun dangdang tampi hna nih an rak ṭih i an huat ngaingaimi number a si. Vanchiatnak ni, niṭhalo bik tiah an rak ruah tawnmi ni cu a si. Cun, kanmah Chin miphun lak zongah hin i ticangkang ngai le miring sṭal cawng deuhmi pawl nih hin zeiti maw in an ruah ve cang in a um ko rua dah. 

Friday the 13^th (Thlakhat ah Friday le ni 13nak ni ai lawhnak) ṭihnak hi friggatriskaidekaphobia (‘frigga’ hi Norse mi pathian ‘Friday’ in lakmi si i, ‘triskaideka’ hi cu ‘hleithum’ tinak kha a si) maw, paraskevidekatriaphobia (‘Paraskevi’ hi Greek mi holh i Friday tinak, ‘dekatreis’ cu ‘hleithum’ tinak, phobia ti hi cu ṭihnak or ngamhlonak tinak kha a si) tiah an chim ṭheo tawnmi a si. A hmanung deuh u khi 1911 lio caan in khan an rak hman thawk cangmi a si i, a hmaisa u khi cu kum 1953 hrawng in an rak hmanmi a si ve.

Hi ni ai thawhkehning kongkau ahhin ruahnak tampipi a um i, cu chungah a hmaisabik ai rak thawhkehnak ni ṭialmi lak ah a hlunbikmi cu hlanlio Vikings mi pawl an tuanbia ah an pathian Norse gods pawl nih cun Valhalla ah canningani ni 13 ahhin rawldanghnak an nei ṭi hna i, pathian 12 an rak i sawm hna, cuticun pathian 13nak hlennak pathian timi ‘God of Deceit’ cu an sawmna loin ai rak i tal ve. 

Cu ruangah hi ni hi an rak huat i an rak duhlomi ni thianglo ah an chiah. Cun, hlanlio khrihfami hna zumhning le ruahnak zongah No. 13 hi an rak duhmi a si ve lem lo. Jesuh le a zultu mi 12 hna Zanriah hmanung bik zan rawl an dumṭi lio ahkhan an dihlak mi 13 an rak si. Cun Jesuh kha cawnningani ah vailamtah cungah rak thah a si ve i, mah cu ruangah cun No. 13 le cawnningani he pehtlaihnak thukpi an ngeihtermi asi tiah zumh a si.

Numbat 13 hrimhrim hi miphun dang hna nih hin vanchiatnak ni le ni thianglo thilṭhalo chuahtertu a si an ti hna i an rak duhlo ngaingaimi zumhnak hrut phunkhat a si. Ram cheukhat lebang ahcun inndot hna ahhin dot 13nak hi number an rel tik zongah an lonhtak deih tawn ti a si. Cun Hotel room tehna zongah hin room number 13nak um loin an rak siam phah tawn hna. Cheukhat ram vetu ahcun number 13nak hi an lucky number vanṭhatnak number a si ve hoi ai. Hiti vanchiatnak ni le ni thianghlimlo tiah ruahnak ah hin cun vawlei a si bantuk in an zumhning le ruahnak hna hi an rak i khat thlu cio kho hrimhrim hna lo.

Friday the 13^th ṭihnak hi zeitik ni le caan in khan dah ai rak thawk ti hi theihhngalh khawh a si ti lo. Cauk cung an ṭial hmasabikmi ah hmuhmi cu 1869 kum i, Gioachino Antonio Rossini nih amah tuanbia a ṭial ahkhan, Friday hi ni 13 he ai khah a si ahcun vanchiatnak ni bantukin a rak chim bal. Amah hi caṭial in a langhtertu mi hmasabik pawl a si men lai dah. Zumhning le ruahning phun tampi zong a um len ve. 

Vawleicung miphun tampi lakah hin No. 13 hi number vanchiatnak ah a ruatmi le a zummi hna zumhnak hrut a ngeimi hi an tam ngaite. Cu ve bantuk ṭhiamṭhiam in cun Friday hi vanchiatnak ni tiah a ruatmi le zummi zong an tam tuk ve fawn rih. Kum khat ah thla 12 a awm ruang tehna, Olympus pathian 12 ruang tehna, Jesuh zultu 12 ruang tehna, Israel hrinphun 12 ruang tehna, tbk. Number 12 hi lucky number (number van nei/ṭhatnak) ah ruahnak le zumhnak tampi a um ṭhan. Cu bantuk thil a si ruangah a von changtu bak a simi 13 nih mizatinte ṭih a hlawh khunnak a ruang zong a si kho timi a lang. 

Bawi Jesuh le zultu pawl zanriah hmanungbik an eiṭi lioah mi 13 an si ruangah le, Norse mipawl tuanbia zeimawka zawn i ai tel ruangah siseh, vawleicung miphun cheukhat tampi hna tiang nih cun minung 13 in cabuai thutṭi hi an duhlo ngaimi le ṭihmi a si peng rih ko.

Bawi Jesuh kha cawnningani ah vailam cungah khenhchih a si ruangah siseh, 1800 kum hrawng Friday ni ah thilṭhalo chiatnak a chuakmi ruangah siseh, Stock Market maksapi in a tlakchiatnak ruang zongah khan siseh, Friday the 13^th nih hin tuchun ni caan tiang mi thinglung ah ṭihnak a um lan. 

Kum 1907 ah Thomas W. Lawson’s ṭialmi lenhloi (novel) minthang taktak, ‘Friday The Thirteenth’ ti a rak chuah lebang ahkhan cun Cawnningani le ni 13 ai khah/lawh si ahcun ṭihnung tuksum khin a hun langhter hoi. Cu bantuk thinlung ruahnak cu 2003 kum ah lenhloi (Novel) lar tak ve mi, ‘The Da Vinci Code’ zong nih khan a hon chapchuan ṭhan rih hoi ko khah. Dothlattu zeimawzat hna nih cun zarhkhat chung ah vanchiatnak le thilṭhalo ton sualnak a chuah tambik ni tiah an tuak/ruahmi cu Cawnningani hi a si ve ṭhan fawn. Sihmanhsehlaw hi thil nih hin cun thuk ngaingai in a chim kho tuk lem lo ti a si. 

Cawnningani hi vawleicung hmun dangdang ah a ummi hna caah cun thinlung zalon ni caan a si ve i, sianghngakchia lebang nih cun hi ni hi an i ngeih ngahhlang ngaingaimi ni zong a si ve ṭhan. Cubantuk thinlung lawnkan le thawhchuah zalong in tlonlennak lakah cun vanchiat tonsualnak zong cu tampi a can ve phung zongah ruah a si. Friday the 13^th, timi min a pumi zukcawl film pawl zong an tam ialte. Minih ṭihphan thlalaunak lei zohnuam an ti dingmi lei kongkau a si men lai. Spanish holh hmannak ram ahcun Friday the 13^th nakhmanh in hin Tuesday the 13^th hi an ṭih deuhmi cu asi rih.

(Theihternak: A cunglei Friday The 13^th hi BigDaddy Hmahmatea III nih a ṭialmi kha Laiholh he ai tlakning in von lehcopmi a si. John Zilpici Cinzahh)

++++