India Ram Rishikesh Tivapi Minthang ah Tluangtlawnnak (2014)

Rafting (Marin drive) lawngcit lai a si

2013 Dipa thla lio ah a si. Kum dang tawn bang Khrihfabu kip cio cu picnic-nak an chuak len cang hna. Kum dongh fatinte an chuah theo tawnmi a si ko caah khuaruahhar awk cu a si lo.

Khrismas hman thaizing chun ah keimahte lawng inn ah ka um. Kum a dih ko cang lai, tukum hi khawzei tel ah picnic chuak loin maw ka um hnga ka ti. 

Phaisa kai relrem ko a si ahcun CBC pawl kal an i timhnak Rishikesh tivapi lawngcitnak hmun ah zankhat riak in maw ka kal ve hnga ti kha keimah le mah kai hal. 


Cu lioah cun CSU chungṭuan ka hawipa Sang Duh, phone cu ruahlo tuk khin a hung awn. Voidang a von ka chawnh ah cun pumpak kong maw bianuam hna kan i ruah, asiloah kan rak leng lai ti khi a si tawn. Natein hitan hi cu phundang lei a si. 

Zeitin tiah cun,“Khah! Kum Thar, January nithum ahkhin Chin Student Union (CSU) pawl picnic kal kan i tim, rak ra ve kho law ka duh ngaite. Minung pakhat ah Rs. 1500 i thawh a si lai e. Na ra kho ve lai maw zeitin? Midang zong atu hi ka chawnhbiak len liopi hna a si,” tiah a ka ti. “Asi maw! Khoika dah kal nan i timh,” ka ti.

“Rishikesh tivapi nuamhkalnak maw, nuamhchuahnak kan ti hnga, mah ahcun a si ko lai,” a ti. “Asiahcun ka min cu von ka tial ve phot ko. Kal nakding hmun a min zong cu von ka chim ka von Google hnik lai ka kal duhnak phunphai hmunhma hna a si lai maw ti bia?,” ka ti. A min cu a von ka chimh “Rishikesh Rafting II ti law na hmuh ko lai,” a ti. 

Cuti cun ka von Google colh ve. Cadar (plastic) tilawng tihrah lakah an i citmi hmanthlak cu a lang lengluang. “Aziah! Kei tileo ka thiam tuk lo zeitin ṭih a nun ṭung kai cit ngam kon lai lo e! ka hei ti hngap colh”. “Ṭih ding a um lo ka kal cianak a si le phan awk a um lo,” a  ti. “Ka ṭih ngai nain phan awk um lo na ti le kan zumh lai hi awh!,” ka ti. “Nai cit lai le na hngalhte ko lai a nuam tuk e,” tiah a ti rih. “Si ne seh! Ka min cu rak ṭial ko law,” tiah ka hei nolh ṭhan.

Cuticun kal cu kai tim ve phot ko i, kai rak ruah len lio zong kha a rak si. Khrismas ni sunglawi dihka cu si kaw duhherh zalhnak tete ah a dih heuleumi cu a tam. Kalnak fang khim cu ka neite ko sok lai tiah kai ruah. Natein kum thar 2014 cu hung phan ṭhan kaw, phaisa dih heumi a hun i chapchuan ṭhan hoi tikah cun mah lio caan ah ka rak ra ve lai ti i, bia ka tiamhmi cu let ṭhan ka duh. Zeicahtiah a man pek colh hau ding a si. Phaisa pek colh awk le ka ngei lo. Ka pek si le zalsanh phaisa ngei lo rumro i, tlangval pakhat nuamhchuah va kal ding zong cu a si kho lo ka ti. Hawile rumro rinh ding cu ka ti ka ruat kho hrim lo. Tikah Phone in ka hei chawnh i, “Kawi bialo ka si tu hi, phaisa ka nei lo le ka min kha rak ka hnawt ṭhan ko kun. Na hmai zong kan khap lo,” tiah ka hei chawnh. Amah zong nih,“A si ve ko a ba hna kal khawh ding a si ahcun kan i chimchawn ṭhante kon lai,” tiah a ka ti.

2014 January ni 3 zan khi a si cang. Kan hawipa Salai SHLian cu Laitlang lei ah ni 4 zinglei Sml. 6 in ai thawh ding a si caah amah thlah dingin cun timhlamhnak kan ngei; amah hi CSU ah Haotu a ṭuan bal lawng si loin an cawlcanghnak kip ah a sining tawk in a cawlcang i rian a bawm tawntu hna pakhat a si ve tikah, mah cu zan thlahnak ahcun CSU chungtel le hruaitu upa hna an tling ngaingaite. 

Cu zan zong cu kan hawipa a tlun lai zan cu si kaw, thlah lo cu tiah arsa mama (sanpeuh) kan chuang hna i, bianuam tete kan i ruah hna. CSU lei zong nih an siang lo ngaite, hika a hawile le chungkhar hna zong nih an siang ve hrimhrim lo. Zeicahtiah amah sining le hngalhthiam ning tawk tein mi bawmhchanh a duhmi, mi zawnruahnak a ngei tukmi a si caah a si.

Cu ticun mama (sanpeuh) kan chuanmi cu Sml. 10:00 hrawng in kan eiṭi hna. Kan i lim in CSU zong cu zan Sml. 1;00 in Rishikesh Rafting ah picnic nuamhchuahnak a kal ding an si colh ve tikah amah SHLian, umnak a upa nih a kan hruai. Baibal ca relnak a ngeih dih hnuah zapite in thlacamnak in kan thlahnak caan cu kan dihter. Mah cu kan lawi hlan deuh ahcun CSU haotu Salai Siang Ceu (Peka) le Sang Duh letin cun bia kan i ruah hna. 

“Na ra ve tak lai lo maw?,” an ka ti. “Phaisa ka nei lo e, rat ka duh tuk ve ko, nain phaisa pek lo i, rat cu nan hmai kan khap hna lai lo. A ba in ra ko nan ti si le cu ka ra ve ko hnga ta,” tiah ka hei capo biatak hna. “Nang cu theih hngalhmi CSU bantuk ah pei maw kan in ruah ko cu; i tim law ra ve ko,” an ka ti. “Asi ahcun phaisa zong cu ka nei colh ve ko lai a ba kal a ngah nan ka ti ahcun ka ra ve tak lai hih thutnak bel a lawng ti lai maw?,” ka ti hna. 

“A lawng ko e, ra ve hrimhrim,” tiah an ka ti i lunglawm tein, “Kai tim ve ne lai,” ka ti hna i, kal zong a zat pah cang caah SHlian cu damtein tiah a kutzaṭial kan tlaihtak i, ka inn lei panh in cun ka hawipa Sang Duh hetin kan kaltak chung hna. Amah SHlian zong nih, “Nan mawṭawka hmun tiang ka rak in thlah ṭhan hna lai,” a ti i, “Siseh kan i tong hna lai,” tiah kan hei ti ve ṭhan. Amah zong kan mawṭawka tiangte a rak kan thlah ve taktak.

Kal kai timh bak lomi a si tikah hnamhnawh taktak in cun ka thil cu kai tim. Ka camera ka lak, ka kedan le zan ihnak ding angki zunkhat ka lak hna i, ka zal chungah cun khulrang taktak in ka sanh hna. Ka sanh dih in kan kawifa cun C1 mawṭaw dirnak lei panh cun hnawhsare cun kan chawi vurmar.

Kan kalnak dingah an rak hlanmi mawṭaw hi (mini bus) mawṭaw faphunte khi a si i, minung 16 tlum a si i, mawṭawka pahnih an hlan i, kannih citmi hi CSU haotu Salai Peka nih a kan cuanhpi, pakhat kha Sang Duh nih a cuanhpi ve hna. Kan kal lai ah biatawi chimnak le zulh ding tete a hlankan i ralrin ding hna pawl kha a chim. “Atu kan kalnak ding hmun hi a hlat ngaingai, atu zan Sml. 1 in kan chuak lai i, thaizing zanlei Sml. 2 hrawng ah kan phante lai e,” tiah a ti. 

“Cu si tikah lampi ah zun chuak, ek chuak in harsatnak kan ngeihmi tete hna zong kha ahohmanh ningzak lo le hreh lo tein chim u. Cun mawṭaw chungah hin hohmaanh nih kuak kan zuk lo naklai zong kan nawl duh hna. Zeicahtiah hi atu a rami kan farle hna hi an zawn kan ruah a hau i, pakhat le khat kan i ruahthiam le theihthiam ngai kha a herh. 

Cu vial cu a hmun kan phak hlan chung kan i cinken ding siseh law a dang cu a hmunhma kan phak tikah thawngtu thanh than le chim than khawh ka ni zuam lai,” tiah a kan ti i, amah nih thlacamnak a kan ngeihpiak colh.

C1 lamtonnak hmunpi in cun Rishikesh tivapi lei panh cun kan chuak vuaimai i, lampi ah kan tluang ngaingai. Lam tanṭim ah voikhatte thaithawh ei ah kan i din i, rawl kan ei. An kan pekmi cu Roty le pe hang a si. CSU hawile pawl cu siangin a saawng (hostel) um hrat kan ti cu an duh tuk lairawl koko nak hmanh khin hlah maw an duh deuh cang ti awkte khin an eika a thaw. 

Kei ka paw tam lung in kai hne parkhat maw ka ei parhnih hme, i chap khawh a si an ka ti chap bei, ka thin hna hang dedeng rua ka ti, ka duh lo tuk lung in khin mu! Pe an tuahmi tu cu a thaw chuachuah ve. Zeipaoh hi tuah lengmangmi thil cu kan tuah bal lomi nakin cun thinlung ah a rak lut deuh i, duh deuh a rak si hrimhrim ko.

Kan ei dih in kan mawṭaw dirnak lei panh cun kan buu tete in kan kal ṭhan hna i, kan dihlak kan lung ah a ummi hmunhma Rishikesh Rafting tivapi lei panh in cun kan mawṭaw nih kan lungumnak lei ah a kan chawipi vuimai ṭhan. 

Kan pawte a khim cang cun kan i dinh hlan ah uaihning hniang tete i, chawnh i a thinhang ding mui a pumi kha uite ek chuak khi kan lo ko cang. Mi cheukhat bia an i ruah, miṭhen fingtlang mual an cuan, ṭhenkhat a tuah tete in kalmi buanbu ai zonh pahmi hna zong an biaruah thawng nih a thang lo theih khawh an si lo nain an mithmai zoh ah hnangam lawmhnak an karlak ah a leng ko ti a fiang. Kop ngei lo deuh pawl zong kan i buhup hna i capo kan sai bia kan i ruah len hna, a duhmi fingtlang cuanh tbk. Mah lungum hoiher ning cio nih a kan cawlcanghter. Thinlung tha a dam ngaingai.

Khuasik thla cu si kaw, chum tete nih ram tuhmawng le fingtlang tete an tuam len hna. Zohzoh lengmang ah Laitlang te ko khi mi a ngaihter tuk. An fingtlang tete hna cu cuanh lengmang ah cim khawh ding phun a ti lo. Mi thinlung an la ngaingai. Fing le tlang ka hmuhlonak hi kumpi kum li a si cang ruang zongah a si ko lai. 

Tlangcung ummi ka rak si ve ruang hrimhrim zongah a si kho i, fing le tlang tlaihchannak ka ngeihning a rak zualhma tuk ve. Ka thinlung a lawmhter i milung a hliphlauter tuk. Thinlung lawmh lo lio caan le ngeihchiat lungfah, thinhun lio caan i fingtlang mual dawh cuanh cu kan thinlung tha a nuam i, ningkelte kan sining a kan ngeihter ṭhan khawh tawn. 

Tikulh ram a ummi hna an thinlung ngaihchiat caan i rilipi kam ah i hliphlau ding an kal tawn bantuk khi a si ve ko. Vawleicung pangpar dawh phunphun, hring dildel fingtlang, horkuang tiva phunphun hna hi a sawhsawh men in Pathian nih a sermi hna an rak si hrimhrim lo, kan thinlung a lawmhtertu le a dawhtertu, dawtnak thinlung a kan ngeihtertu ding caah a rak sermi kha an rak si. 

Fingtlang mual kip a cuan tawnmi hna le pangpar phunphun lak ah khua a sami lengmangmi hna thinlung cu dawtnak in an khat i an thinlung ruahnak zong a ṭha tiah an ti tawn lengmangmi hi a rak hman tuk ka ti. 

India ram cu a ṭhangcho tuk cangmi ram a si ve tikah khuapi in khuate kiken tiang ummi nih gas in rawl an chuan cang ruangah hiti an ram a hmawngnak le zoh an dawhnak hi a si ko lai timi ka ruah lengmang ah zeidang ruah loin kan Lairam ka lungchung ah a vung lang. 

Zeitik ah dah gas in rawl kan chuan khawh vete hnga timi rumro ka lung ah a hung um colh. Ka theih tawk ah khuapi ahcun an hman pah ve cang ko dah kaw timi nih a ka nuamhter ngai natein cucu a za lo mitlawmte lawng nih an hman rih caah tiah ka ti. Gas rawlchuannak hi hei hmang kho ve sih law zeitluk khin dah kan ram fingtlang vialte lengluang hi an i dawh hnga mu?

Kan kalnak lam tlanglei in tivapi a luangmi cu a lang vuaimai cang. A ti a tam pinah a kauh zong a kau tuk. Cu tivapi kiangkap tete ahcun cadar (plastic) puan inn deu an chuanmi tete ai tlar lulhmi khi ka hmuh len hna. Cu tivapi cu ka zoh i cadar lawng ai citmi zong atu lelek an hun i zul dawi hna i nuam an ti tuk hna. Lawngzahnak an tlir an vio an au. An i lawmhning a lang in hei hmuh khawh an si.  

Lam canceo ah ṭamdawn rawl kan ei lio a si.

Rishikest Tivapi kan phanhkate

Riahbuuk lei panh in kan kal cuahmah lio hna a si.

Riahbuuk lei panh in kal liopi a si.

Kan phakkate ah zapite zukzekmi a si.

Tlun laite ah tivapi pawng lungpang cungah zukzekmi...

Rafting tuah lai a si

Rafting hlan deuh ah zukzek

Ti chungah ai paih lio a si.

Lawng kan zah len lioah...

Kan hawile phu dang pawl kanmah he kaltimi an si

Lam canceo kan i cit hnu dinhhmun vaukam ah...

Dinhhmun vaukam ah thlakmi a si.

Dinhhmun vaukam lawng cungah asi.

Lam canceo i dinhhmun thil supmasap an zuarnak

Lam canceo dinhhmun thiamthiam

A donghnak bik dinhhmun ah a si.

CSU President Salai Siang Ceu (Peka) he khuacuanh pah lam kan len lio a si.

Rawl i lak len lio a si

Zan caah meiphu an kan tuatpiakmi cu a si.

Zan ihnak puaninn le meiinn ceu zikzek tete cu an si.

Zan tivapi kam khuasik zan meiphu toh cu cim awk a rak tha hrim lo.

Hawi ih hnu ah hiti hin hawile he arsa kan em lio hna si.

Lai zuunhla kan i zawnh lio hna a si.

Supmasap an zuarnak counter le Mawtawka in lawng an rak ngalh lio a si.

Add caption

Ticung vuannak asiloah nunkhamhtu (life jacket) hrukaih loin ti i lio hlah timi catar (poster) pawng ah...

Tlung laite ah lungleng ngai khin Zilpici Cinzah amah lawngin..

Zan kan ihnak riahbuuk tete thetse cung puaninn an sakmi cu a si.

Tivakam zoh nuamnak hmunhma a si. Hi a langhnak vialte hi furpi caan ahcun ti nih a khuh viar i an lang kho lo. 

A langmatlang in zoh ah ai dawh tuk. Atu a langhnak vial hi furpi ni caan ah cun hmuh awk um loin ti nih a khuh dih.

Lungleng ngai khin Zilpici Cinzah vaukam ah amahte lawng in...

Cuticun caan tlawmpal kan kal hnuah Risikest Rafting tivapi kiangkap setpho cung cu kan phan ve colh. These hi ticawk loin an khat i, mah cu cungah cun cadar (plastic) puan-inn tete cu tampi an sak hna. Cu puan-inn hna cu minung pahnih ihnak an si i, puan-inn pakhat ah dinti dur, mei inn le ihkhun pahnih le puanthuah blanket lummi an chiah hna. 

A hmun kan phanh hi suimilam 2 hrawng a si. Kan phanh bak in kan dihlak in hman kan i thla hna. Kan i thlak dih in kan umnak puan-inn cio an ṭhen. Nu le pa a dang veve in chaklei le thlanglei ah nu tin an kan phot. Cudih cun zulh awk ding tete hna kha an chim.

Hika tivapi hi a ti a cak/ṭhawng tukmi a si caah hohmanh ti va leuh le ti va tuaitam kha hmang hlah usih. Cun atu in hin ticung vuannak kan i hruk hna lai i, tilawng kan i cit cang hna lai kan i cit tik zongah lawngzap ah a kan zultu hna chimh kha ṭha tein ngeih kha kan i zuam a herh lai. Hika atu kan umnak inhin khan 16km tluk kha kan i cit hna lai i, lawng dinhnak hmun ah kan mawṭaw nih a rak kan hngahte lai. Cuticun hika ah an rak kan chiah ṭhan lai. Cun zan caan ahkhan hika ahhin meiphu an kan tuahpiak lai i, cuticun zan caan ah nuamhnak kan tuah ṭhan hna lai. Cun thaizing Sml. 11 le 12 karlak ah kan tlungte hna lai tiah ṭha tein biachimnak an kan ngei. 

Biatawi an chim dih in, rian ngeitu a hmun um pawl hna nih ticung vuannak angki cu a kan hrukter dih hnuah, vaukam lei ah cun a kan kalpi i, vaukam kan dihlak kan phanh dih hnuah kan i citmi lawng cung cio ah kan ṭhu hna i, Mai Phoebe nih thlacamnak a kan ngeihpiak hnuah kan lawng cio cu kan zah i tilawng cu kan i cit hna.

Kan i citka cio ahcun kan ṭih tuk cio hna. Cun a tihrah hi kan phak hmasabiknak le avoi hnihnak tihrah hi a cak ngaimi an si a dang cu an cak tuk lem ti hna lo ka ti. Avoi khatnak tihrah kan phak hnu cun aho paoh kan i nuam cang i ṭih awk a si lozia kan i fiang i nuam kan ti dih hna. January thla chung khuasik thla lio caan cu si kaw a canceo kan kal ah ti nih a kan ciarh cinh viar i kan khuasih a celh in kan celh cio hna lo. 

Ti a daihnak deuh ah tichung ai paihmi le a zuangmi ko hi an khuasih a zualhma khun i, an i ngai chih. Zeiti ngaihchih si loin a ti a kih tuk ruangah khan a si. A tihrah kan palmi hi khan 16 chungah 9-10 tiang a um. A tihrah a cah deuh nak paoh kha a cit a rak nuam a tihrah a nuarh/fum deuh nak paoh cu a nuam lem lo.

Cuti cun Lam cenceo kan zah kan i cit hnuah dinhnak hmun pakhat kan phan. Cuka dinhhmun cu a dihnak a si cang rua kan ti nain a si lo a karlak dinhnak sawhsawh kha a rak si. Cuka dinhnak hmun ah cun dinti tehna, eidin supmasaptehna, lakphakti tehna, tling tein an zuar. Phaisa cu ahohmanh nih kan i sanh lo tikah thil a zuarmi hna nih, “Khika nan umnak hmun ah kan rak in halte ko hna lai nan duhmi paoh eiding ko u,” tiah an kan ti i, kan duhmi cio kha kan din ei i a hmun tu ah phaisa kan pek ṭhan ve hna.

Khuasik caan a si tikah a kik, kirh tuk ah hin a tom tete in kan i tom hna. Cheukhat lebang nih cun khuasik caan ah cun theihcang ding a rat rat hrimhrim lo ding tiah an ti phah. Asi reng a kik tuk tak ka chim lai ka ti ah an ka chimkanh viar le ka chim duh lem ve ti lo.

Kan i cit liopi ah tihrah a umlonak hmun kan phanh paoh in a kan zultu (lawng pakhat ah minung pahnih silole pakhat kha anmah a ngeihtu cio nih ṭuanvo lak an si) nih zuan a duhmi zuang u! Zuan khawh a ngah cang tiah a kan ti tawn. Cheukhat an zuang an i lio hna. Nuam cu an ti ngai natein a ti a kirhning le a kihning hi an i ngaichih tuk ve hna. 

“Aziah hme kha tluk tikik chung i ka zuan lai ah khan nan kan thlauh lo,” tiah a vuivai len zong an tlawm lo. An chim sawhbia a si ko kan thlauh tuk hna natein tlaih khawh lo i, a zuangmi tu kha an si ko. An zuan lio chim nakin an zuan hnu ti a kih an chim i an thinhanmi ko hi ngaih an nuam. An bia nih a tlinh rua lo an umtu an cawlcang kut le ke, muihmai bak in cun chimpiah hna kaw mu!

A nuam tuk ko natein duhning nak leng in a ti kha a rak kih deuh bia tu a si. Cun ti a nem deuhnak hmun i kan i ton caan paoh ah ti kan i theh ti kan i cinh hna. I theh hlah u! ti zongah duh hna hlah kaw cu nih cun takkih a zualhmatter fawn. Cun ti a nemnak hmun phak paoh ah hman kan i thla hna. Hmanthlaknak hi a kan zultu nih tiluh khawhlonak bawm an kenmi chungah a kan fimpiak. Tinemnak hmun kan phak paoh ah a kan chuahpiak i hman kan i thla hna. 

A ti a kihning hi minung fa nih celh ding a si lo hi teh mu ka ti. Zeitik dah a kan dirpi cang lai ti’n a ti a kih tuk ah dinh cang rumro kan duh hna. Titanic lawngpi movi an thlakmi ko kha ti a kih tuk tikah ka lungah a hung um, hawrha lak zan chinchap rih, zeitluk in dah a va kih lai timi ka ruah ah ka khuasih a zual, ka ruat kho lei lo. Zeitluk khin dek a va kih mu ka ti ka tuk sum tuk hringhran.

I dinhnak hmun kan phak in tlawmpal kan i cit dih hnuah a donghnak bik dinhnak hmun kha kan phan i, cuka ahcun kan i ṭhum hna i, kan mawṭaw nih a rak kan hngah. Kan mawṭawka a dirnak hmunlei ah cun kan kal hna i, cuticun kan riahbuuk puan-inn lei panh cun thirh lengmang cun tlawmpal a kan kalpi hnuah kan riahbuuk cu kan phan.

Kan phanh bak in thil kan i thleng hna. Kan thil kan i thlen dih hnu in rawl-ei caan a cu colh i rawl-einak lei ahcun kan zapite in kan kal hna i rawl kan ei. An rawl tuahpiakmi zong a thaw ngaingaite. Mirang siṭal in khin meh le hang, kha cabuai cungah an chiah i mah duhmi paoh i lak i cabuai cungah ei cio kha a si. 

Duhzat i chap khawh duhchung in ei khawh a si fawn. An rawl hna cu buh chuanmi, kalape, arsa sipian, roti le hmakphek hring, piat a hring in an riammi, zil, le an tam tawba pawl an si. Rawl kan ei dih in cun a mui cuapcap pah cang. Cheukhat kitar an i lak i hla an sa, bia an i ruah hna. Cheukhat lam a leng i thil duhherh a cawna an si hna. 

Zan caan cu a hung phan i, kan riahbuuk puaninn cio a lenglei ahcun mei-inn pakhat cio an van hna. Cun riahbuuk puaninn karlak a lawngmi hmun kaupi setpho cungah meiphu an kan tuatpiak. Cu meiphu kam ahcun thithet fungpum in an sermi ṭhutdan kha aa kulh tein khatṭhup in an hun chiah hna. Cutin kannih zong kan zapite in meiphu an kan tuatpiakmi lei cu kan panh hna i pakhat le khat theihternak kan i tuah hnuah nuamhnak in caan kan hmang hna. A kalmi kan dihlak hi minung 30 kan si.

Nuamhnak kan tuah tik zongah a nuam khun ko. Zeicahtiah ahohmanh kha nuamhnak tuahpitu hruaitu nih a kan fialmi paoh kha thiam zong thiam lo zongah kan thiamning cio in kan zulh le kan tuah caah khan a si. Ka thiam lo kei cu tuah duh hlah ning tiah a timi ahohmanh kan um hna lo tikah nuamhnak kan tuahmi ah ka ruahning lengpi in kan zapite in kan i nuam ngaingai hna.

Zan i riahbuk i meiinn an vanmi hi zei ruangah dah a si hnga timi nih ka lung a ka tuai ngaite. Zeicahtiah a cunglei inn ah cun electric mei le solar duh tawk in an van ko natein ziah hika puan-inn riahbuk thengte ahhin mei-inn hi an van hnga tiah ka ti. A hmun rawl chuannak zongah electric an vang lo a hri cu an sih ko natein solar mei ceu tu an van.

Meiinn tete hna cu buuk lenglei tete ah an chiah hna i buuk chung a lutmi nih an i luhpi, a lut rih lomi cu a lenglei tete ah cer ziziai tete khin an um. A lang tlang hun cuanh ah cer zikzek tete in an um i an i dawh ngaite. Electic ceu pup in an vang lo i, mei-innte an vanmi nih mi thinlung zong phundang tein nuamhnak tlaihchannak mi a kan pek. 

Mei inn zong kumpi kum zeizat chung dek ka hmuh ti lo tikah hi tan i, ka hon hmuh ṭhan tikah cun ka thinlung phundangte khin a um ngaite. Lai khuate um lio sining tampi hna ka mit thlam ah a cuanter i, lunglen a hruaitu pakhat ah cun aa tel ve hrimhrim ko. Mi thinlung laknak phun khat cu a si ve ko rua dah.

Cun zaan ah meiphu kha voikhat a lak tein tuatpiak an si cio i, cu an tuatmi a ziamh khan cun an kan tuatpiak ti lo, tuat ṭhan duh ahcun a thar in phaisa phalh i tuatter ṭhan khawh an si ve. 

An khualtlung pawl hi tivapi a rak lengkaitu hna hi an kan dawt ngaingai i, hi tluk vairam mifir tam nalak ah, kan mobile phone, le video thlaknak, camera cun phaisa zalsanh kan i kenmi tbk. pawl riahbuk ah kan tanhtakmi an tlau sual hnga maw? ti ka thin kai domh len natein thil a tlaumi pakhat hmanh a um lo i, cuticun phone bettary kan tun zongah kan kaltak i kan duh tik paoh ah kanmah le phone cio kan va lak ko. 

Laimi hi kan sifak kan ti nain atu ahcun phone kan i tlaihmi le kan thilri hmanmi a man hi vantong an si ve ko cang. Cheukhat nih an i kenmi phone cu India in thongkul, sawmthum man lengkai an si len hna, cun video le camera an i kenmi hna zong thongkul, thong sawmthum man lengkai lawngte an si dih. Cu bantuk phone hna zong cu kan riahbuk ah kan kaltak ko i kan thil zeihmanh tlau lo tein an um. A hmunhma ummi an thinlung put an ziaza a tha tuk hringhran, khualtlung lawmhning dan le mi chawnhbiak zong an thiam ngaingai hna.

Zingkate kan thawh ah roṭi le pehang meh, arti kio an kan pek. Hi zongah hin lakphak siseh, arti kiomi siseh, pehang siseh, roti zong duhzat ei khawh chung i chap khawh dingin an tuah.

Zan ah a kik ngaingaite. Naan an puan-inn a ṭhat pinah, an puanbu chiahmi a lum ngaingaite. A lum lawng hmanh si loin, an thiang hlim tuk rih fawn. A thar mahlamte an cawkmi hlah maw a si hnga tiah ka ti lei…!!

Rishikest tivapi hi minthang tuk cu a si lem lo natein picnic kalnak ah a ṭha ngaimi hmun, tourist pawl mitampi an kalnak hmun a si i, a hmunhma zong airem tuk hringhran ve. 

Rishikest hi India ram tiva saubik Ganga tivapi tluan i, hmunhma pakhat a si ve. Ganga he aa tlaimi a si. Ganga tivapi cu khan 2525km a sau lei a si i, Uttar Paradesh chungah 1450km a um, Bihar ram ah 445km a um, West Bengal ah 520km a um i, Uttar Pradesh le Bihar ramri ah 110km tin an um hna. Hi tiva tluanpi hi a umnak khuati ram he pehtlai in kawh auhnak min an i dang cio. 

Rishikest zong hi Uttarakhand ramkulh ah a um i, tiva kiangkap ummi khuami hna nih an auhnak min pakhat a si ve. Hi Rishikest Rafting picnic kalnak hmunnuam hi Mawṭaw, Vanlawng, Tlanglawng, Taxi, le Bus hna in kal khawh an si. Deihi in Rishikest tiang hi khan 225km ai hlat.

Mawṭaw in Suimilam 6 - 7hrs kal a si, natein mawṭaw tetkhawt (traffic jam) nih lai a rel ve, Vanlawng in Dehradun’s Jolly Grant Airport (Rishikest in khan 15 lawng ai hlat) tiang phanh khawh a si. Tlanglawng in cun; Delhi tlanglawng station in – Haridwar station (Rishikest pawng) tiang phanh khawh a si i, Haridwar station in Rishikest cu Bus in minit 40 kal lawng a si, Taxi le auto-rickshaw in minit 30-40 hrawng kal a si. Taxi zong hlan in kal khawh a si fawn Taxi in hin Sml. 5 - 6hrs. kal a si, mah zong hi mawṭaw lam tetkhawt nih lai a rel ve.

Zingkate ah ṭamdawn lakphakti din ah an kan thawh. Lawng kan zahnak ah kan ceicer ngaingai i, ihhmu a thawh zan ih zong a nuam. Zinglei Sml. 7 - 8 karlak ah ṭamdawn cu kan ei i, kan ei dih hna hnuah tivapi kam ah kan dihlak in hmanthlak ah kan i chawk hna. Chun ah cun a tiva pawngkam ah eidin summasap le waiwai (khohsuai chuanter khaw a si) an zuar. 

Cuka dawr a tuahmi pa cu thil cawk pah in bia tlawmpal kan i ruah. Hika a ummi hna hi hmunhma kadang in a rami lawngte maw an si, acozah nih theihpining tein maw an tuah tiah ka hal. “Aw a si, acozah theihpinak tein an tuahmi a si ko. Cun hiti a tuahtu hi an tam ngai le na hmuhmi vialte hi hika a hmun Shivpuri i a ummi unau chungkhat rual lawngte an si hna e,” tiah a ka ti. 

“Hmunhma kadang in teh tuah ve a ngah maw a tuahmi teh an um maw?,” ka ti. “An duh lo hika a ummi khuami hna nih an siang lo e,” a ka ti rih. “Asiah! nang hi teh hika thil na zuarmi hi phaisa na phalh hna maw?,” ka ti. “Hika hmun ah hin thil zuar ahohmanh an sianh hna lo. Kei cu an unau ka si caah hika thil zuar hi an ka sianh le a si ko. Khi na hmuhmi vialte a ngeitu hna he khin aa tlaimi lawngte kan si caah a si e,” tiah a ka ti. 

“Thlakhat chungah minung a rami hi minung 20 in 30 karlak an si i, a caan ah 15 an si caan zong a um ve,” a ti. “Cun acozah lei nih fur caan ah cun ti a lianh tuk ruangah lawng cit an khap i ahohmanh nih lawng zong cu zah khawh a si lo. Atu kan umnak puaninn kan saknak velchum tiangpi in khin tilawngte a khat dih i, fur caan ah cun atu puaninn na hmuhmi vialte hna hi hmuh awk an um lo an ṭhialkam viar tawn hna,” a ti. 

“Asiah cun hihi fur caan a dih in maw hi inn vialte hi an rak sak ṭhan tawn,” ka ti i, “Aw a si ko fur caan a dih in khan hi atu na hmuh bantuk in hin ti an reu i inn zong an sak hna. Fur caan ahcun ti a lianhning a fak tuk na hmu lo le a si,” tiah a ka ti. “Kumkhat ah thla zeizat dah an i dinh tawn ka ti i, Fur chung cu a si ko. A tlangpi in kumkhat chungah June, July, August, le September hi thla li hi an i din cu lo paoh cu dongcat loin picnic a rami an um ko,” tiah a ti.

Rishikesh picnic-nak ah tuah a ngahmi phun pawl hna cu: Rafting (marindrive rafting), Bungy jumping, Swing, le flying fox timi (tivapi cung tlang le tlang kar 83 mtr. a sannak hmun in hri in an thlai i an zuang), Rock Climbing, Rappelling, Kayaking, Trekking, Cliff Jumping, le Paintball Adventure hna an si. Cun lentecelhnak Vollayball le Badminton hna zong an um. 

Ram ṭhanchonak cu an fingtlang le tivapi hna hi phaisa a tomtom hmuhnak ah an hman khawh hna. Laitlang ahcun kan hmang kho rih hna lo. Kan fingtlang sangsang minthang hna le tiva kan ngeihmi hna lengluang hi a tuahto zia kan thiam ve ahcun ramchung siseh, ramleng khualtlawng mi hna sin in phaisa tampi kan hmuh nakding an si. Ṭha tein kan dawhter le zohkhenh hmasa an hau ve. 

Tlanglo tuah lo le thinghau lo tein gas ti in rawl kan chuan ve te tikah cun kan fingtlang hna hi zoh a duhtu tampi an um te lai, kan tiva ah ti tampi an luang ṭhan lai i phaisa tampi kan hmuhnak ve te hna lai. 

Laitlang chungah a ummi thil vialte hi man ngeimi, mansung thil lawngte an si. Ramdang bantuk in kan ṭhancho le rum ve tikah cun a kan cawmtu ah an cang lai. Tlanglo tuah loin aa cawmmi ram tampi an um ti zong kan thei i, tlanglo tuah lo tein i cawmkennak lamtu kan kawl i, kan fingtlang kan tiva hna hi ṭha tein kan zohkhenh le dawt thiam ahcun cucu zeidang thil nakin a zungzal a hmun dingmi kan miphun le ram caah rosung bik pawcawmnak thlak cu a si lai. 

(Tangkawng {January} 3, 2014 ah Rishikest picnic kal lio philhlonak caah ka thaimi a si. John Zilpici Cinzahh)

++++