November ni 8, 2016 (Cawnnihnih) zan ah India Prime Minister Narendra Modi nih Rs. 500 le Rs. 1000 note thither a si lainak kong thawngzamhnak a rak tuah. Tutan phaisa thihtermi kongah cheukhat nih acozah an fak bantuk in cheukhat nih an mawhchiat ve, phaisa thurhnawh (black money) aa chiahmi nih harsatnak an tuar bangin, aa chiahlomi kan ca tiangin harsatnak a kan pek.
Zei ruangah dah phaisa a thither?
Prime Minister Narendra Modi nih hin zeihmanh thawngthanh cia chungnak um loin tutan bangin hi bantuk thil a tuahnak a ruang bik cu: Phaisa deu (a-tuh) le phaisa thurhnawm (black money – phaisa cu a cawlcang zungzal dingah tuahmi a si, mah pumpak inn ah tam tuk i chiah khawh a si lo.
Cuti i chiahmi phaisa cu black money ti a si) a tam tuk cangmi thianhhlimhnak rian an ṭuan a si. Hi thil ruangah hin buaibainak zeimaw cu a chuak lai tiah zumh cia a si bangin, a hung um reng taktak. Asinatein thilṭha deuh a hun hrinte lai timi ruahchannak bel a sosang ngaingai ko. Lunglawmh awk ngaingai a si ko.
Cuti i chiahmi phaisa cu black money ti a si) a tam tuk cangmi thianhhlimhnak rian an ṭuan a si. Hi thil ruangah hin buaibainak zeimaw cu a chuak lai tiah zumh cia a si bangin, a hung um reng taktak. Asinatein thilṭha deuh a hun hrinte lai timi ruahchannak bel a sosang ngaingai ko. Lunglawmh awk ngaingai a si ko.
Ralrin awk
India ram ahhin Chin miphun tampi kan um, Mizoram le New Delhi hi a tlangpi in kan tam cemnak hmunlipi an si. Chin miphun India ram khuasa hna nih a tlangpi in, bank account kan i tlaihmi hi Mizoram bank account a si. India ram, hmun kadangah cun income tax lak a si i, an phaisa hmuhning a thianghlim maw thianghlim lo tiah hlathlai khawh an si i, an phaisa hmuhning he aa tlakning in ngunkhuai (tax) zong an cawiliam a herh.
Mirum tampi nih tax ngunkhuai pek an duh lo ruangah phaisa tampi kha a cash in an i chiah hna. Cun, thilṭha loin chawlet hrawlnak a tuahmi hna zong nih bank i phaisa chiahnak in a cash in an i chiah tikah, atu bangin Rs. 500 le 1000 note thah a hun si tikah cun an buai ngai hna.
Mirum tampi nih tax ngunkhuai pek an duh lo ruangah phaisa tampi kha a cash in an i chiah hna. Cun, thilṭha loin chawlet hrawlnak a tuahmi hna zong nih bank i phaisa chiahnak in a cash in an i chiah tikah, atu bangin Rs. 500 le 1000 note thah a hun si tikah cun an buai ngai hna.
Mizoram ah income tax lak a si ve lo tikah, state dang in mirum pawl nih kan account ah phaisa tampi pek tim in kan bank account ah phaisa i chiah dingin a kan halmi an um sual tikah i ralrin ding a si. Hihi acozah nih an khapmi ah aa tel ve mi a si. Cun, kan bank account ah phaisa tampi a luh ahcun olzaang tein hlathlainak tuah khawh kan si lai ti zong theih ding a si. State dang in deposit mi lebang cu olzaang tuk in hlathlai khawh ding thil a si ti kha thei cio hna usih.
Acozah nih Rs. 500 le Rs. 1000 nawt (note) a thi cangmi bank ah thlennak nawl a onhmi ni an tuk zat cu nizan Nov. 25, 2016 zan in khan a dong cang. Phaisa nawt thimi hi baanzung (bank) ah thlennawn khawh a si ti lai lo, asinain bank account ah December thla chung thun (deposit) khawh a si ve lai.
![]() |
500 le 1000 phaisa-nawt hlun |
Acozah nih phaisa nawt thlen caan a khiahmi a dih rualrual hin, Rs. 500 note hlun pawl hman ṭhan khawhnak ding cu an hun ruahkhan ṭhan cang, natein Rs. 1,000 belte cu hman khawh a si ti lai lo.
Rs. 500 note hman khawhnak hmun pawl cu a tanglei hna hi an si:
- Central school, state cozah school, municipality le local body school i, sianginn man (fee) Rs. 2,000 leng peknak caah hman khawh a si lai.
- Central le State Goverment college tbk. fee peknak ah.
- Pre-paid mobile top-up, Rs. 500 leng thunnak caah.
- Consumer Cooperative Store in Rs. 5,000 man lengkai thil cawknak caah.
- Ti le electric bill peknak caah...
- Petrol pumh le acozah sizung (hospital) tehna ah note hlun hi pompiak an si rih lai.
- Sibawite nih din awk sii cawk ding ṭialpiak or cawhmi (Doctor prescription) catlap in sidawr kip ah hman khawh a si.
- Government maw siseh, public section tangah rail ticket counter, bus ticket counter le airline counter tbk. ah ticket cawknak ah hman khawh a si lai.
- LPG gas cylinder cawknak ah hman khawh a si lai.
- Court fee peknak ah...
- State cozah outlet-ah thlaici cawknak ah...
- Highway toll-ah December 3-15 chung man (fee) peknak caah Rs. 500 note hlun hman onh a si.
- Ramdang mi caah cun, zarhkhat ah Rs. 5,000 leng anmah ram phaisa in thlennak nawl onhpiak an si.
Reserve Bank of India nih phaisa note hlun paoh cu bank ah deposit chiah i, ATM le cheque hmangin phaisa note thar lakchuah ding asi lai tiah a chim. Phaisa nawt hlun hi tukum chung bank ah deposit tuahnak nawl onh a si lai. Bank account a ngei lomi paoh cu an phaisa a thih sawhsawh lonak dingah bank account i tuah cio dingin biacah an si.
![]() |
500 le 2000 phaisa-nawt thar |
Cozah nih bank account in zarhkhat chungah phaisa lakkhawh dingzat a tukmi Rs. 24,000 cu amah ning a si rih ko. ATM in nikhat ah card pakhat in Rs. 2,500 phaisa lakchuah khawh a si.
(Theihternak: Hmunka dangdang thawngzamhca relmi chungin hun ṭialmi a si, Delhi le Mizoram a ummi Chinmi kan caah santlaihnak um hmanh maw tiah hun ṭial chinmi a si).
No comments:
Post a Comment