Tutan Hin Cun India Rampi Nih Avoi Thumnak Lockdown A Tuahnak Si Cang

Arvind Kejriwal (Delhi CM)

4 May 2020: Vawleicung ramkip ah i chawnh khawhmi zawtnak Covid-19 a karh chin vima tikah, ramkip nih an tuah bantukin India rampi zong nih a ram mipi an himbawmnak ding caah tiah lockdown innerhkhumhnak cu a tuah ve. Tutan hin cun, voi thumnak a si cang. Avoi khatnak bik kha 25 March 2020 – April 14 tiang, cun April ni 14 – May ni 3 tiang le May ni 4 in avoi thumnak an peh than i, ara laimi May thla ni 17 tiang ram pumpi lockdown tuah siseh tiah an ti.

Zei tiang dah India rampi nih hin lockdown hi a tuah rih lai ti hi chimcia chung khawh a si lo natein, vawleicung ngandamnak phu (WHO) nih lockdown tuahning ding tiah an khiahningte khan, atu dirhmun ah cun a zulh a hau ko lai ti hi zumh a um bik. 

Cu ti a zulh si ahcun a tlawm bik June thla chung tiang hrawng khi cu lockdown dawh in an um. Hi leng hmanh hi atu kan dirhmun ah cun um rih dawh asi ko rua, cucu chim khawh asi lo, natein lockdown tuahning belte phundang in an thlen chin lengmang ve tikah, a tir bantuk siloin za a long chin lengmang cang lai ti a fiang.

WHO

Avoi Khatnak bik Lockdown: Avoi khatnak bik lockdown ahhin ramchung, ramleng le khuachung lenvahnak vialte le minung lenvah sawhsawh cu a phih bak in an phih dih, palik nih felfai tein anmah le sang duty nak chung paoh kha cu tuanvo an lak. 

Inn ah i erhkhumh cio asi

 

Lockdown chungah chim ngai lo tete an um len, sang upa le tuanvo ngeitu nih fungpum in an huai len hna.

Delhi khualeng siseh, khuachung ah zan party riantuanmi vialte hna zong lockdown tuah deuhvak hlan ahkhan an tlunter dih hna. Factory sehzung riantuantu le acozah riantuan vialte dinhter dih an si. A onmi cu sizung riantuan pawl, bank, ti petu, eidin le supsap dawr, tisik-anhnah dawr, electric le timerh remhthiam (mechanic) pawl, le siidawr tbk., pawl hna hi a tlangpi huap in acozah nih a chuahmi sikan tangte ah cawlcangh onhmi hna cu an si.

Lockdown chungah hin sangkip an mirum pawl siseh, cun acozah lei in siseh, cun palik lei le a dangdang zong nih khan zinglei le zanlei tiah miharsa le a duhmi ca paoh ah tiah ei din a lak tein an phawt hna.

A lak tein Eidin an sem lio hna.

Cun lockdown tuah deuhvak hlan ahkhan biaknak lei he aa pehtlaimi a bu i tonpumhnak pawl vialte ngol rih dingin thanh dih an si. Cun mibu 50 leng nan um lai lo, cun i thitumnak puai tuah a timmi zong nih a caan nan kan thawnpiak lai tiah nawlnak an tuah fawn hna, mah hi hnu tlawmpal in, mi a bu in 20 leng nan um lai lo tiah an vun ti than, cu hnuah, 10 cun 5 leng nan um lai lo tiah thanhnak cu an tuah i, hi avoi khatnak lockdown chung hi acozah nih hi chung caan ah a serningte kha, zulh le cawlcangh cio asi. (Delhi ah, Muslim pawl belte, a bu in um hlah u tiah chimh an ngai lo i tam ialte an i chawnh manh, hihi a poi ngaingaimi asi)  

Muslim

Avoi Hnihnak Lockdown: Hihi cu a pakhatnak he khin aa khat pah ko natein, avoi hnihnak ah hin cun mi zeihmanh innchungkhar eidin herhhai zalh i chuah tikah, hmurhuh tel locun dantat (phaisa liamter ding) tiah nawl an chuah. Mah inn he aa tlaimi dawr a ngeimi paoh nih cun dawr ong cio ko u ti asi cang. Online in eidin le supsap cah khawhnak zong a voikhatnak ning bantuk tein kalpi asi ve. Zawtnak a tam khunnak sang ah cun palik le tuanvo ngeitu sibawi le nurse sayate i bawm in cheknak felfai tein an tuah hna. Kut thiang tein i tawl peng ding, kut tawl tikah a tlawmbik seh-kanh (second) 30 tel cu tawl ding ti siseh, leng chuah tikah hand sanitizer asiloah hand-gel in kut i thuh ding tibantuk pawl le a dangdang zong aa khat dihmi asi.

A lakte in  Eidin an semmi i donh tikah hiti hin i tlar lulh cio asi.

Avoi thumnak Lockdown: Zawtnak a karh dingmi i vennak ding caah tiah acozah nih May ni 17 tiang Lockdown cu a pehsauh nolh than cang, asinatein a tir avoi khatnak le voihnihnak bantuk si ti loin a zualhmat biknak red zone ti dah lo ah khan cun lockdown an tuahning an vun thlahdorh deuh cang. Covid-19 zone tiah an thencheuning in cun red zone 130, orange zone 284 le green zone 319 an um.

Zawtnak a zualhmat biknak hmun

Tutan avoi thumnak ahhin cun acozah lei nih nawl an chuahmi phung tangte ah acozah zung le dawr zeimawzat on an si cang tikah a zalen deuh ngai cang. Acozah nih nawl an chuahmi phung tangah on an si bantuk in mizapi zong nih (social distancing) kha cu pehzulh asi peng ko, metre 2 dan (pe 6) hlat in thil cawk le khualak ah um/kal/thutdir ding ti asi peng ko rih. Bank ah siseh, dawr thil cawk zongah siseh, dirnak ding hmun le i tlarnak ding kha dawr ngeitu cio nih an tuah i cuticun thil duhherh zalh cio asi.

Hmun zeimaw ah cun facang le pee tbk a lak in an sem hna.

A hlei in Delhi ah cun, malls le market complexs, gyms, hotels & restaurants (rawl-einak) pawl kha cu khar an si dih. Cun kum 65 a cunglei upa ati cangmi le, naupawi liomi hna le hngakchia kum 10 tanglei paoh cu a lengah chuahvah rih lo ding tiah nawl an chuah i, an phih (Zeicahtiah, tutan zawtnak hi hngakchia le kum upa hna caah tihnung khun asi timi hmuhchuah asi caah asi). Cun leng chuah tikah hmurhuhnak (mask) tel loin chuah lo ding ti asi.

Eidin & Supsap chawdawr kal tikah hiti hin asi cang

Cun ralrin ah lengchuak loin thuthmun khan online in eidin duhherh thil phun paoh kha cu cah le order khawh peng an si. Thil dang tu cu a ngah lo an phih rih. Khua chung chawhvahnak Taxi pawl zong rikhiahmi hmun tiang cu onh an si cang, nain a tam bik minung pahnih lawng (passenger) phurhnak nawl pek an si ve. Acozah dawr siseh, cun a dangdang onhmi hna hi zinglei 7 in zan 7 tiang rikhiahmi hmun le caan ah nawl zul tein chawhleh le cawlcanghnak nawl pek an si. 

Delhi khua cu May ni 4, 2020 cun acozah zung vialte an on dih cang. A ni khatnak ni si.

Delhi ah cun acozah zung vialte cu nihin May ni 4 thawk in cun an on dih cang hna. Nunphung lei he aa pehtlaimi siseh, sports lei he siseh, ramkhel lei he pehtlai zong siseh, cun biaknak lei aa phehtlaimi mi bu tonpumhnak paohpaoh kha cu an phih dih. Motor bus siseh, cun Metro khuachung leilawng (Train) zong an phih hna. Fimcawnnak sianginn vialte zong khar rih an si.

India hi an i ralring ngai kan ti ko natein, atu nai chung hrawng kha cu mizaw thar an hung karh ngaingai. Nirukni kha nikhat chungah coronavirus mi zaw thar an tam bik ni asi; nikhat chungah minung 2,644 an um. Mah hi ni thiamthiam ahhin minung 83 nih an thihpi ti asi.

India ram chungah, suimilam 24 chungah thil a canning an zoh i an tuakchun tikah, suimilam pakhat ah zawtnak ngei thar minung 110 peng an um tluk asi ti le suimilam pakhat chung lawng bak ah Covid-19 in minung pathum tluk peng a thi khan an si.

Ministry of Health and Family Welfar nih an langhterning ah nizan tiang ahkhan India rampumpi ah Covid-19 a ngei tharmi hi minung 39,980 an um cang ti asi i, mah chungah hin minung 1,301 nih an i thihpi cang. A luancia zarh chungah kha zawtnak a kai tharmi hi 13,000 lengkai an rak tling manh.

Mizaw le damlo cu sizung leng in an til hna, an kalter hna lo. Mizaw siseh, atu bantuk i chawnh khawhmi zawtnak ngei pawl hi cu hitite hin tuah ding an rak si rua.

India ramah cun, Maharahtra hi mizaw an tamnak bik le state dang nakin a tuar khunmi cu an si i, zawtnak a ngeimi hi 12,000 lengkai an tling cang i, minung 521 nih an thihpi cang. Gujarat hi a vun chang ah a dir i, nizan tiang ahkhan zawtnak ngeimi 5,054 an um cang i, minung 262 nih an thihpi ve cang. Delhi ah hin Zarhteni kha zawtnak ngeithar minung 384 an um i, an dihlak ah zawtnak a ngei cangmi hi 4,122 an tling cang i, minung 64 nih an thihpi ve cang.

India rampumpi ah zawtnak a kaimi minung 10,633 cu tha tein damh an si tiah acozah nih an phuan i, sample million khat lengkai test a si cang. Directorat General of Civil Aviation (DGCA) nih lockdown pehsauh a si ruangah May ni 17 tiang khi cu ramchung (domestic) le international commercial flight vanlawng khualtlawn cu dinhter an si rih lai tiah Zarhteni ahkhan an phuan.

Vawlei pumpi huap in ram pakhatkhat nih zawtnak rai thalo lak in maw siseh, eksiden ruangah maw siseh, kokek sunghzatlaknak ruangah siseh harnak an ton cio tikah hin, ngeihchiah leiin siseh, kut a samh hmasa pawl le a cawlcang hmasa pawl cu an ram chung mifimthiam & cathiam sang pawl hna le minthang le mirum pawl hi an si tawn.

Acozah sibawi le nurse-te le tuanvo ngeitu palik pawl

Tutan India ram bollywood minthang pawl zong biatak tein ngeihchiah chawva lei in an tang, an mirum le milian an chuak, an cathiamsang le mifim pawl an chuak, an sibawi le nurse hna nih zawtnak a ngeimi pawl kha an nunnak thap in chun le zan in an thlopbul hna. Zum lotu (Khrihfa an si lo) an si ko natein an ram le miphun caah an cawlcanghning ruah tikah zeitluk in dah an rian an i hngalh le zeitluk in dah an i pumpek le zohchun awktlak an si ti hmuh khawh asi.

Hi zawtnak dohnak ding caah tiah state cheukhat acozah nih cun acozah riantuantu vialte 10% an thlahlawh zuh, riansang officer deuh lebang cu tam deuh in zuh ding ti tiangin khan an ti (Kan ram ah cun hi bantuk a um hraw rih rua lo). Mah cu an zuhmi cu atutan lockdown chungah an sunghzatlakmi domhtlaihnak ding caah tiah an tuahmi kha asi.  

Kan unau Mizoram lei zong zohchunh an tlak. An hruaitu nawl an ngai, an i lungrual caah, zawtnak nih a phan hna lo ti tluk asi. Lockdown zong hawidang state cio bang a si ve tikah, zeitluk in dah anmah le mah an i dawt timi cu a lang i, mizei pawl dah a cawlcang hmasa ti zong kha hmuh len khawh asi.

Lockdown an vun tuah tlawmpal ah khan Mizoram i sianghleirun (cathiam sang pawl) pakhat riantuantu saya/mah vialte nih an thlakhat hlawh cu hi zawtnak pulrai dohnak ding caah (CM fund) ah an hlut e ti a si. Cun hi lockdown chungah dawr a tuahtu, chang a zuarmi hna nih siseh, cun dum a ngeimi hna nih sangkip miharsa deuh caah an thil an hlut len. Cu pinah, an hlasak minthang zeimawzat zong nih, hi zawtnak dohnak ah tiah an cawlcang. Hihi anmah ramchung an cawlcanghning banh khawh tawk ka van langhter mi asi. Hi nakleng in an cawlcang hrimhrim lai ti cu chim a hau ti lo a fiangmi asi.

Chimh ngai lo pawl thut-dir an tuahter hna lio, dan an tat hna.

Chin miphun zong hi bantuk kokek harsatnak le puicimh zatlaknak ton caan ahhin dawtnak zawnruahnak a ngei i kut a samh kho chin lengmangmi dirhmun ah kan dir kho chin lengmang ve cang. Ramthumnak cu chim hau ti lo asi. Tutan hi zawtnak pulrai kongah Chinram chung kan cawlcangh ning zoh tik zongah lung aa hmui chin lengmang ko.

Atu zawtnak hi zeitiang dah kan vawleipi nih siseh, kan Chinram zong nih doh a herh lai ti hi chim khawh a si lo. Ramkip cio an dirhmun aa khat hna lo. Hi zawtnak reh hlan chung cu kan ram zong nih lungrual tein ramkip cio nih an doh bangin a lamkip in doh a hau ve mi asi. Hi bantuk zawtnak doh kongah siseh, ram pakhat harsatnak a ton tikah hin acozah hi an biapit rualrual in khan, ram mizapi zong kan rak biapi tuk ve. Cucaah ram kip cio bangin acozah he, ram mizapi he tiah lung i rual tein doh lawngah tei khawh dingmi asi. Atu bantuk zawtnak pulrai a tlun lio caan hi, ralkap nih ram himnak caah nunthap in ram caah ral an doh bang, vawleicung ramkip cio an sibawite le nurse-te nih raltha in zawtnak ral an miphun caah an doh caan asi ve.

Tuanvo ngeitu pawl an dury lio

India ram nih ramdangdang cio bang, lockdown a tuah lai ti theih a sikate ahkhan, Delhi khuatlang ummi Chinmi zong cu thinphang le thlalau tuk in kan um. Hi bantuk hi kan ton bal lo zong asi ko lai kan mawh hrimhrim lo. Kan kaltakmi acozah uknak tang bantukin thil man vantawng in a kai lai, thil cawk khawh asi lai lo harnak a chuak lai ti kha kan ruah colh ciomi cu asi. Natein kan rak ruahning bantuk in cun kan umnak India acozah nih cun thil a rak tuah naisai lo, nain rikhiahmi ning te le nawl chuahmi ning tein khan mizapi cawlcangh le thutdir cio cu a hung si.

Thil man zong amah ningte asi ko, dawr kal le thil cawk zong a harsat hleinak a um lo tluk asi, natein ralring tein duhpaoh cun atir bang i chawh le thil cawk tu cu a ngah ve ti lo.

Hiti hin zung kal ah siseh, chawdawr kal ah siseh i tlar a si cang

Lockdown lai ti kan theih khan cun kanmah Chinmi lawng si loin Kala pawl zong an lau dih cio ve ko. Asinain, tlawmpal ahcun acozah nawlngeitu nih mahti lau lo ding le thinphan lo ding tiah thawngthanhnak an tuah colh tikah thil a vun i ningcang than.

Micheukhat cu vawleicung zauk phung uknak ram lianbik a simi India acozah nih hin a ramchung ummi mipi hna ei le din kongah harsatnak tong ding tainai hin cun lockdown cu a tuah lai lo ti zongah a zum kho lo kan tam, sinain zauk phung (democracy) acozah nih cun a ramchung um mizapi hna caah, a hlei in ei le din kongah harsatnak um lo dingin khan a rak ruahkhan dih cia taktak ko.

Rampi lockdown tuah timi hi mipi nakin acozah nih hin tuah si hlah seh ti hi an duh deuh, nain asi khawh hrim lo ruangah hi bantuk thil hi hruaitu hna nih an kalpi hi asi. Cucu mizapi himnak an ruah caah asi.

Cu ti kan ti tikah harnak kan tong lo, rian kan tuan kho ti duhnak asi lo i, kan ruahning bantuk khan cun ei le din zalh kongah a har lo, nawlngeitu nih an rak tuaktaan dih ka ti duhnak asi. Hmailei kong cu kan chim kho lo, atu tiangah cun, thilman zong a kai hlei lo, thil dangdang kong zongah acozah nih mizapi caah a rem le a thatning in an khan. Zeitluk in dah hruaitu hna nih ram le miphun an dawt ti kha, an miphun nih siseh, an ramchung a ummi miphun dang vialte nih tehtem le hmuhton asi.    

Ref. IndiaToday