FALE NIH NULEPA NUNZIA HI AN RAK CAWN

Bia roling pakhat ah ka rak relmi ka duh ngaimi cu, “Fa cawnpiak a thiammi nu i a fa nih vawlei a uk” timi bia hi a si. Ka duh ngaingaite i a dik tuk ai ka ti ṭheo. Zeica’htiah hi kan vawleipi a uktu taktak hna cu cawnpiak a thiammi nu i a fale kha an si.

A tlangpi in fale hna nih hin pale nakin nule nunzia hna hi kan i cawn deuh. Fapa kan si zongah, fanu kan si zongah a pa a lo kan ti tawnmi hna zong nih khin zeimaw caan ah cun nule an rak lawhnak hi a rak um ṭheo tawn. Cu lawng si loin nule cu pale nak zong in kan rak tlaihchan deuh rih fawn hna. Pa hi cu rianhrang a ṭuanmi le khualtlawng chukcho mi a vakvai mi an si caah lai an hlumh caan karlak hi a tlawm tuk tawn caah a si. 

Cun fale hna Kan chuahka in kan pawngte ah a kan conghramhtu bik hna cu pale siloin nule hi an rak si bantuk in, pale nakin nule nih an kan dawt deuh tiah zong kan rak chim ṭheo tawn. Chim duhbik mi cu nule hi kan chuahka in kan puitlin tiangah a rak kan cawnpiaktu hmasa bik, fimnak hrampi kan hmuh khawh nakhnga caah lamsialpiaktu bik cu an ra si.

Pale hna hi rianhrang ṭuan in le khualtlawng lamli pengmi an si ko natein nule nakin kan rak ṭih upat deuh ve fawn hna. Cun fale nih hin nu le pa ṭhutto ning le cawlcangh, khua-hoi, le nun ziaza tbk. zeizongte thil an tuahmi paoh kha an hmet liote in an thluak chungah an rak i cinken i, cu nulepa nunziate cu a philh khin an philh kho ti lo ti asi. 

Cu nih a langhter mi cu ngakchiat lio an umnak pawngkam minung hawi a rak biapit ning kha a si. Cucaah cun nulepa a si cangmi hna nih hin fale hmai ah aa dawhlo mi nuncan sining, ziaza hna kha kan tuah lo nakhnga a biapi tuk hringhranmi a si.

Kannih Laimi cu fale hmai hna ah duhtawk in kan i si kan i volhpam kan i vua hna. Hihi thil ṭha lo taktak mi kan nunzia ka titawn mi a si i ka huat ngaite. Fale hmai ah hin sikvuak chimlo, holhṭhalo hmanh kan chim ding khi a rak si lo. Nule va karlak ah i hmuhthiamlonak a um a si hmanh ah fale mithmuhlonak le umlo caan karlakte kha kan i sel ve deuh awk a si cang. 

Laimi kan zia ah ka huat ngaingai rihmi pakhat cu fale hngan bak ah nupile vuak a hmang kan ummi hi a si tawn i hihi a ṭhalo ngaimi a si ka ti. Ram ṭhanchonak ahcun hiti nupi le vuak hi phung nih a onh lomi nun ziaza zong a si i a ṭhalo bak mi zong a si fawn.

USA, Lewisville-ah Becky Nelson, Chin Refugee Ministry Director, biaruahnak an neihnak ah a chimmi cu,“Chin nunphung tlau nakding le rawhral nakding hi kai tim bal lo, asinatein a caan tete ahhin cun a ṭhalo ka tinak zawn a um ve. American ram ahcun nan theih bantuk in Pa pakhatkhat nih a nupi kut a tlak tikah cun cucu phung a buar kha a si i, kan nunphung le upadi (law) nih a onh lomi nunphung kha a rak si,” tiah a ti. 

Cun,“Chin nunphung hi thlen ka timh si lo; natein na nupi na vuak kut na thlak siahcun thong thlak a si ko. Cu ti ka ti tikah American nunphung hi Chin mi hna nan nunphung nakin a ṭhahlei ka tinak a si hrimhrim lo. Asintein hika nan um chung paoh cu mahcu zawnte nan nunphung cu nan thlen kaltak kha a herh.” tiah a ti.

Hika zawn ahhin cun mirang nawlte khi a ṭha ka ti dom i kan i cawncio khawh ahcun kan hrinmi fale hna caah ṭhahnem santlai a si lai timi ruahchannak le zumhnak ka ngei. Mirang cu an fale hmai ahhin an i si lo i, an umlo caan karlak kha an i sel tawn. 

Thil pakhatkhat kongah nu nih maw a siah, pa nih maw lunghrinhnak asiloah hmuhthiamlonak an i neih a siahcun mah cu lungtlinlonak zawnte kha fale umlo kar ah an i hal i a herhning in, bia zong an i al ko, a raak zong an i raak ko i, a bengh zong an hei i beng tawn ko. Asinabel in, fale hngan ahcun hi thil hi an tuah tawn lo. Fale um lioah hmuhthiamlonak zeimaw an i neih sual a si le cu innkhaan chungah lut in fale theihhngalh lo ding khan bia an i ruah tawn.

Fale cawnpiak kongkau he pehpar in fale hi zeitik in dah kan cawnpiak hna lai timi zawn ah, “Korean ram ah cun fale cu nu pawchung an i semkate khin cawnpiak ding an si an ti i, nu nih fa an pawi le cangka bak in biakinn ah an nule kha Sunday school an kai tawn ee an ti,” tiah phung an chimnak ah ka theih ṭheo tawn.  Cun Biaroling pakhat ka hmuh ve mi ah a si in ka thei cu ve nih zeitindah a ti tiah cun, “Fale cu nangmah na no tleirawl liote bak in khan na cawnpiak lai” tiah an ti ve hoi. A pahnih hin an ṭha veve dah ee ka ti. Tuchun ni tiang ka philh kho hrimhrim hna lo i kaa cinken pengmi an si.

Voikhat zanlei sang cu ka umhar pah caah le tuahto ding ka neih in ka theihlem lo caah lamleng lang kaw tiah lamlen ding cun kai thawh. Cucu Hakha ka um lio caan ah a rak si. Zanlei sang a si cang caah ni a nem i thlizil tete an hran caah lamlen zong a ra nuam ngaingaite. Tlawmpal ka hun kal ah khin ngakchia nute te pahnih innte aa tiammi cu ka hmuh hna. Innte te cu an i tiam i zeidah an innte tiammi hi a si ka ti i; ka mit a ka lak bia maw a si hnga zeidek sau ngaite ka zoh hna. Cu an innte tiammi cu ka zoh hna i an i tiammi tete kong zong ka hal veve hna. 

Zeitin dah innte cu an i tiam tiah cun ngakchia nu pakhat deuh te cu, “Amah tlum tia hrawng tein khin leidip tete cu a thianh hna hnuah a khuk aa bil i a mit aa chinh; a kutte cu aisih i thlacam bantuk tein a kate cu amah theih awk fangfang tein khin duhsah huamsam te cun a cawlter....”

Nu ngakchia pakhat ve cu, “Leidip kha a pumh a pumh hnuah a laima cirte khi a kuarter i, cu a kuarnak zawn ah cun ti cu a thlerh tete khin a thlerh hna i, tlakbel bantuk tete cu pakhat hnu pakhat in a siam hna hnuah a changchang tete khin a chiahtlar hna i, a dang a lente thil pawl zong cu dur tete an si hna i, tlakrawh sangnawn tein a chawnhmi hna cungah cun rem ngai khin a chiah hna....”

Cuti te cun innte an i tiamning cu a si i, zeidah an lungum a si hnga ka ti i; an pahnihte cun an tuahmi cu hiti hin ka hal hna;

Ngakchia nu pakhat a khuk aa bilmi cu ka hal hmasa i, “Naute zeica’hdah mahti khan na khuk na bil i thlacam bantuk tein cun na um” tiah ka hal. Ngakchia nute nih cun, “Ka nu nih kan inn ah a tuah tawnning bantuk tein ka tuah ve ko hen cu... tiah a ti. “Na nu cu zeidah a tuah tawn,” tiah ka han hal than rih mi cu, “Ka nu cu kan inn ah a khuk aa bil i thla a cam peng kei zong thla a ka campi tawn ve. Mah cu ka nu nih a tuah tawnmi cu ka tuah ve ko cu ta...” tiah mirh nawnte khin a ka leh.

Ngakchia nu pakhat deuh leidip in tlak bel tete a siammi zong cu ka hal ve, “Inn ah ka nu nih a tuah tawn mi ka tuah ve ko hen cu...” tiah a ka leh colh ve. Asiah naute na nu cu zeidah a tuah tawn na ka chim kho lai maw?" tiah ka hal ṭhan. “Ka nu cu kan inn ah zu a chuang i zu a zuar tawn ee... mah cucu kai cawn le ka tuah ve ko hen cu,” tiah a ka leh ve.

Hi nu pahnihte ka ton hna i an biachimmi tete zong ka hun tuak tikah ka khuaruah a har tuk. Fale nih hin nule pa nunziate an rak i cawnthiam ning ngai tawn hi tiah ka ti i cu zanlei lam ka len i ka hmuhtonmi nih cun khuaza za a ka ruahter.

Ngakchia zeithei lo kan ti len lio hna cuahmah ahkhin nulepa hna kan umtu zeizong vialte kha an cinkennak thluak chungah hmanthlak bangin an rak thlak i an rak kan record fim ko hi ta mu timi zong faklak in a ka ruahter rih. Fale caah nulepa kan rak biapit ning le fale nih an rak kan zohchun ning kha fiang tuk in ka hun theihhngalh phah. A tir ahcun an chimnak lawngin ka theih len asinain atu tan ahcun mithmuh kuttongh in ka theih cang.

Ngakchia nih hin nule pa cu chim lo a kan cawnpiaktu saya/mahte an umtu ṭhuthoi cawlcanghning hna zong hi cawn a si tawn. Cutikah nifatin zanfatinte an hmuhmi hna le a cawmkengtu a hringtu nulepa nunzia cu cawn lo awk ṭha lo kha a rak si.

Cucaah a cunglei ka hmuhtonmi nu ngakchia pahnih kong tha tein na rel a si ahcun zeitluk in dah fale hna nih hringtu nule pa hna i nifatinte an hmaika kan tuahmi thil vialte hna hi an rak kan zohchun tawn i, an rak kan cawn timi kha fiangtein na hngalh khawh laid ah tiah ka zumh. Tikah fa le a nei cang mi hringtu nulepa a si mi hna paoh nih kan fale hmuh hngan ah aa dawhcah lomi, holh ṭhalo bia ṭha lo, aa dawh lomi thil tuah le aa dawhcah lomi nunzia za hna kha tuah hngin lo i zuam cio hram hna usih.

May 2013-05-07

Delhi

India

++++