D.U. Sianghleirun Kalpah Lungchuak

By. John Zilpici Cinzahh

Zing Sml. 11:00 D.U. sianghleirun ruah a hankate ah ka thlakmi si...

June ni 17, cawnnikhatni Zinglei Sml. 6:00 ah ka phone a ring thluahmah. Delhi kan zan ih tlai he zinglei i phone tuan tuk i a hung onh cang ahkhin cun ai cu a puang cio tawn. Zeidang si loin Mizoram lei ka nau pa kha sianginn kai dingin a rami a si i, mah cucu amah le kan hawile dang he cun kal ding tiah nizante khan kan rak i chimcia cang hna. 

“Kai manh cang ee inntang in kan rak hngah ko le huamsam in von i tim law nai lim in hung ṭumte ko ne law,” tiah Mizo holh in a von ka chawnh.

Sianginn ka kai ve lo tikah le ka chungkhat zong khuachung lei ah ti’n ca cawngmi an um lem lo tikah D.U. (Delhi University) sianghleirunpi cu chim lo kadang sianginn hmanh ah ka kal bal huaha lo. Delhi ka rak phanhka khingkhang hrawngah khan a si i, cu lio caan ah cun ka hawipa Salai Lian sianginn luh nakding tuah ah voikhatte amah he kan rak kalṭi bal; cu lo cu a tutan lawng hi a voihnihnak ka phanh cu a hei si ve.

Furpi chuahka hrawng cu si kaw mah zingka celngel ah ruah zong cu a sur caah a kik ngaingaite. Kum dang nakin a lin deuh ngaite. Ruah a sur lo ruang i linh kha si lem loin kum dang nakin a rak linh caah kan rak celh lo tu kha a si deuh. Thawngca lebang nih cun tukum hi kum dang nakin ruah a sur hi zarhhnih in a tuan tiah a ṭial. Natein kum dang nakcun a lum deuh tikah ‘Ziah hme ruah hi a sur ikpak ve cang hnga lo’ tiah a phunciar mi kan tlawm ti rua lo dah. 

Ruah a sur hlan kha cu a lumning le a linhning hi a hut bak in a kan uap ko minung fa celh ding a si ruam lo iai ti cio a si. Hmundang ka dangdang lebang ahcun a linh ruangah minung cuzat an thi ee tiah theih a si. Asinain Laimi cu kan van a ṭha ka ti khoika kan kalnak le umnak hmanh ah a lum ruangah siseh, a kih ruang zongah minung a thimi tuchun ni tiang cu kan um hraw loin ka hngal.

Nithaizing in cun ruah a sur hi aa peh ngai i nihnih thum hrawng a si cang. Nikhat voikhat hun ti awkte khin ruah a sur i, a sur lo hmanh ah khua a dawm i nichuak a lang tawn lo. Delhi, Laimi kan umnak sang cu lam a chiat ngai caah a cet tuk hoi le celh chuak lo a si ṭhan. Natein a kik dai i a lum a honzia ngaingai caah um nuamte khi a si ko nain umkal chawhleh a von har deuh ngai ve. 

Mi cheukhat ṭhan ve nih cun ‘ai sur ti duh hlah seh’ tiah a ceih huam ṭhan zong kan um rih. Ruah a sur lo le sur seh ti kan duh ṭung i, a hung sur taktak tikah kan celh fawn lo; khua a linh tikah le ruah tel hi hei sur pah seh law tiah kan ti ṭhan hoi. Minung ngai tawn hi dah kan phunciar huam bia maw a si hnga? kan zia ve hrimhrim hi dek a rak si deuh ka hei ti...

Cu ticun kai serh dih hnuah inntang lei ah cun ka ṭum zau i, kan paw ṭam tuk sual lai tiah zingṭamban ah puri puaikhat veve in ka nau he cun kan va ei ta. Puri zong cu ka ei lonak a sau ko rua a thawdom cun ka hei theih chuachuah. A law mom ka hei ti huar...

Kan i lim dih hnuah a kal ve ding kan hawi pakhat cu phone in kan hei chawnh i, “Von ka sawm pah ko ne u lawm,” a kan ti. An inn cu kan kalnak lei lampi a si ko caah anmah cu ka hei sawm pah i kan hawi pakhat deuh nih cun Chanakpuri (C1) ah a rak kan hngah.

Kan kal pah cun ruah cu siamsiam tein a sur ko nain, kan hun kal deuh C1 kan phak deuh hlan lam tanṭim ah ruah cu puam nawn pipi in cun a bungh bak khin an hung i bung. Aize law! Kan ti i kan hon i ranh kan tek pah thulthalh. Ticun tlawmpal ah C1 cu kan phan i D.U. North Campus tiah Auto Rickshaw-pu pawl cu hlan dingin kan chimhchawnh hna. Ruah nih cun tuk tuk ai kaw. A duhte an duh ti loh. 

Ka hawipa Salai Lian amah hi D.U. ah a kai liomi a si tikah “Zeizat in dah na kal ṭheo kawi?” tiah ka hal. “Meter in kal ahcun Rs. 170 si ko, le 200 in kan kal tawn ko,” tiah a kan leh. Kan von chimhchawnh tik hna cu Rs. 300 lo cun tibak an si a duh an duh ti lo ai! A meter in kal u tiah zong an duh hlei loh.  

Kan hawi pakhat nih cun “Zathum zong cun kal ko hna ngat sih” a ti.

Ruah a sur pah tikah cun “Dornak ṭhiṭha le a um lo caah kal ko hna usih hme,” tiah kan ti cio cang.

Asinatein Salai Lian nih cun, “A kal lio cuahmah mi rickshaw dang a um ko lai. Lungsau deuh in von hngak cio ko u. Cuti locun a hnu kan kal tikah siseh, cun kan hawile dang cio a kal te hnga ding ca zongah a ṭha lo pinah tlunkal man kan hrawh sual hnga,” tiah a von kan ti.

Tikah cun “Aw aw.. si ve ko kan hon ti cio ṭhan i, rickshaw a kal liomi cu kan pali cun kan bawh hna...”

Caan tlawmpal kan bawh i  D.U. campus leiah kal an duh lem lo tikah kan phakka nawnte i kan chimhmi zathum in ai haumi pa cu kan va fuhpanh ṭhan i ticun kan kal hna.

Kan kal pah ah rickshaw kan hlanlio sining cang kong kha ka lung ah rumro lo khin a hung chuak. Zeiti’ntiah Laimi kan umnak paoh ah kan i sukkhak tawnmi thil pei maw a si ko ka ti i, ka ruah a rem ziar lo. Zei ruangah tiah cucu Laimi a bu in kan tam deuh nak hmunhma paoh ahcun a cangmi a si ko rua dah ka ti.

C1 in khuachung kan lenvah caan ah siseh, zung herhhai thil tete ah kan kal ṭheo ah siseh mawṭaw le rickshaw kan hman tikah an kan hauh ning manzat paoh in kal kan hman ṭheo hi a poi ngai tawn. Zeica’htiah Vaipawl cu thil man siseh, umkal man zong siseh a minung zoh in man hauh an hman tawn caah khan a si. 

Cucu kan theih na rawraw in phaisa kan neih caan hnihkhat ah an man a tlawmpek, a tam pek zei tuak huaha lole deet huaha lem loin kan hman tawn hna tikah micheukhat cu phaisa kan neih lo tikah lungsi vang in kan um tawnnak a si. Rickshaw mawngtu cheukhat cu miṭha mifel zong an um len ve ko natein cu bantuk zong cu kan hrawh ṭhiamṭhiam rua hna dah ka ti. 

Phaisa puar nawnte kan hun i sanh khawh caan hnihkhat ahkhin khawzei maw mirum a ngei ngang um in ninghngal sopot a hmangmi kan um hi a rak poi ngang. Rickshaw mawng pawl hna nih ṭha tein aman an khiah ko cangmi zong kha “Kal, na duh zat kan pek lai” ti le, “Zeizat dah na duh kal kan ticun kal” ti bantuk in zuri he, ri lo zong he khan hro va kual hleng lem ṭung lo ah ngamh aisanter ngaimi hna nih hin an kan hrawh ṭheo tawnnak a ruang cu a si ko. Hihi a poi ngaimi thil pakhat cu a si.

Hi thil hi Laitlang kanmah ram zongah a cang ve cuahmah mi a si in ka hngal. Delhi in Laitlang leiah a tlung lelek mi ka hawi pakhat nih a ka chimh mi cu, “Laitlang cu khuate zongah Saikal hi a tam tuk cang e. Cu Saikal hna cu tlun umkalnak ah khualtlawng lamlimi mikip lo ti’n kan hlan i kan i phurhter tawn hna. 

Keimah ṭhipkhatnak tan ka tlun ahkhan saikal hlan man kha thonghra a si, ṭhiphnihnak ka von tlun cu thongkul bak a phan manh ko ka khuaruah a har tuk i, khuami hna kha ka hei halchin tik hna ah hiti hin an ka chim ve, “Hiti saikal man vantawng in a kainak a ruang cu rianrang in tlunkal a duh deuhmi sumdawng hna le kan mirum deuh aa chawkvak tawnmi hna pawl hi an si ko hen cu, an hun tlun hnihkhat caan ahkhin ṭha tein hawi bang hei hlan ziar hna ko ding kha aman tam deuh lengmang in an duh tik caan paoh ah an hlan tawn hna ruangah hiti lawmmam i a sannak a si ee, tiah a ka ti,” tin a ka chimh chin ve.

“Aw a si ngaitak a poi tuk hringhran cu teh phaisa nei lo caah cun a har chinchin lai tinak a si cu teh. Laimi kan zia ṭheo tawn hi cu a poi tawn ko!” tiah ka hei ti.

Laimi hi chikkhat lungthawh hi kan hmang ngaingai rih hoi. “Chikkhat lungthawh ah vui that lai bang” anti mi kha kan si taktak hlah maw ti awk in a um len kan tam ngai. Chikkhat lung thawh nih cun mah pumpak caah siseh mizapi ca ko zongah santlaihnak a chuahpi mi nakin chiatnak deuh hi a chuahpi ṭheo tawn ko rua dah. A ṭha lo ngaimi kan hrial awk thil phunkhat cu a rak si ve hrim.

Hi a cunglei tlun kalnak lawng hi a si lo. Kan umkalnak hmun paoh ah inn hlannak le a man ah kan buai rih hoi hna. Vairam ahcun inn lawngkang hi a har ngaite. Zei ruangah tiah cun cheukhat mirum innngei pawl cu anmah Vaipawl bak lawng an inn hlan dingah khan an duh hna i North-east lei muisam a kengmi pawl cu a duhte a kan duh lo hi an um len. A ruang cu kan chim tam ti lai lo. Kanmah leimi a duhtu inn kha kawl le hlan a hauh tikah inn hlan zong hi a buai ngaingaimi pakhat cu a si.

Inn hlan ahhin mi cheukhat cu minih ṭha tein phaisa zong an pekcia cangmi kha phaisa tam deuh i chimchawnh i mi va lan riangmang i, mi va laklawh viar a hmang zong an um len. Cu ko nih cun Laimi umnak sang le veng cu inn man vantawng in a kaiter i a hrawh viar hoi. Cheukhat ve hoi cu mi ṭha tein an um cuahmahnak hna kha nan inn man hauh a din tuk eh cu e kha ee tiah innneitu hna kha tuuk kan hmang hoi rih. 

Cu bantuk kan ruahnak kan lungkal a ṭhat lo tuk minih cun mi zeihmanh kha harnak a pe hna lo i, kanmah kan phun hawi le kan unau lila kha harsatnak ah kan i chiah bantuk ahkhan a rak cang ṭheo tawn. Hi pinlei ahhin inn man hi zeidah a lawhte lai ti cu chim khawh a si lo sihmanhsehlaw kan ziaṭha lo lungkal ṭha lo hna kan hloh hlan chung paoh cu khoizeika hmun kan va phanh a si hmanh ah hi kanmah le mah kan i khinh hramhrammi bantuk a simi kan ton cuahmahmi harsatnak hna nih an kan kaltak bal lai lo. Abiapi hmasa cu zeidang thil nakin kanmah minung ziaza ṭhalo hi kan rak i tlen hmasat kha a rak herhbikmi cu a si deuh.

Ka hawipa nih ningkel tein Meter i kal ahcun Rs. 170, Cun minung kan tam deuh le cu a tambik ah Rs. 200 lawng a si mi; atu Rs. 300 cu a fak tuk lawmmam aih! Kal ding a si ko natein hi hnu hmailei ah ningkel man a si mi kha kan hrawh tuk sual lai ti ka phang,” tiah a kan timi kha ka ruat. Bia ngaingaite a si.

Zei ruang bik ah dah kan phaknak hmun paoh ah hi bantuk thil hna hi Laimi sinah a can ṭheo tawn hnga? Inn hlanman ah siseh, tlunkalnak man kongah siseh caan tlawmpal kan umnak ahcun ningkel man kha kan hrawh viar tawn. 

Cu thil cu aho nih an va ing tuar hlei fawn ṭunlo i kanmah le mah nih intuar ṭheo cu a si ko. Kan tuhmite cu kan zun tatak ko rua. Hi hna lawng hi a si rih lo thil dangdang picnic kalnak Bus hlanman zongah siseh, dawr thilman kong zongah siseh, zung kalnak zongah cu thiam hoi, a buu tam deuh in sianginn pakhat kan kainak zongah cu lila, sehzung kip rianṭuannak zongah hlawhman nih a si rih hoi hi thil vialte hna hi kanmah nih ningkel man kha kan hrawh dih hna i kanmah kan hnu a rak kan zul dawitu kan unau kan phunhawi hna nih an rak in tuar tawn. 

Hi thil hna hi zei ruangah dah an can tiah cun kan ruahnak a bit tuk ruangah a si men lai dah, cun mahzawn lawng ruahnak thinlung a neimi kan tam tuk rih ruang le kan lungkal hawidang bang a ṭhat thlu lo ruang zongah a si men ko lai. Zeitikah khin dek mahzawn lawng i ruahnak thinlung kan ngeihmi hi kan kaltak khawh ve hnga?

Kan kal ziahmah ve ko. Ruah cu a tuk ngaingai rih. A kiang bik ah ka ṭhu i ruah nih cun ka pum hrapcheu cu a ka ciarh viar. Kan kal lioah rickshaw cungah ka hawipa he cun bia kan i ruahpah i, traffic jam tuk lem hlah kaw caankel tein kan rickshaw zong cu a tli vuahmah ve i, Suimilam cheu uak deuh kan kal hnuah khin D.U. sianghleirunpi cu kan vung phan.

Kan phanh kha a tuanh ngai rih caah zeihmanh kan tuah kho rih lo. A lenglei cun caan tlawmpal kan ṭhu hna i, zung zong cu an hon on ve colh tikah kan naule pahnih caah cun form cu pahnih in kan cawk i a herhning in kan thlak (fill up) dih hnuah cun kan ap khawh colh i tuante ah kan i lim kho.

Kan kal ni cu ni donghnak bik a si caah kan ruahnak ning lengin mi an tam tuk ti lo i kan i lim zaunak a si. “Nidang ahcun minung an tam tuk caah kan i tlar hna i a har tuk tu ni cu kan van aṭha ko hih” tiah ka hawipa nih cun a ka ti. “Tukum cu Chinmi chungin D.U. ah sianginn luhnak a tuahmi hna hi kumdang nakin kan tam ngai i a ṭha ka ti tuk,” tiah aa lawmhnak kong zong a ka chimh rih fawn. 

Anih hi D.U. ah Political Science a kai lio cuahmahmi a si i, sianginn a kaipah ahhin sianginn lei luhnak herhhai tete siseh, cun mi damlo a zawfakmi hna zong a herhnak hmunkip ah mi bawmchan kho le a zul khal tawnmi hna a si. Atutan zong cu ka naule pahnih hna ruangah a kan zulhnak le kal venak a si.

Ticun kan rat hnawhchan a simi cu kan i lim ruangmang cang i tin lawng a tang ko cang. Sianginn rawldawr (canteen) zong an ong rih lo i ṭukṭak von ei ta usih ti awk a ṭha rih fawn lo. Ka hawipa nih cun, “Kei ka hon tangta lai i, nan rak ka ṭintak chung a hau men lai,” tiah a ti i, cu ticun ka naule pahnih letin cun rickshaw hlannak hmun tiang a kan thlah hnuah innlei ah cun kan rak ṭin.

Kan ṭinlei ahcun ruah zong cu ai zia deuh suaumau ko. A sur ti lo natein khuati cu a lum lo aa uap fawn lo i a nuam ngaingai.

17 Pur {June} 2013

---++---