Thi Hlut Kong Theihtlei Tlawmpal

Thisen hlut lio hmanthlak

A Hmun       : Chin Believers Church (CBC) New Delhi

A Caan         : 2:30pm Sunday

Cawnpiaktu  : Dr. Vanhlupuii (Puipui) aka Ngun Tha Par

Timhtuahtu   : Hakha Community Delhi

Zing {September} thla nilinak ni zanlei caan a si cang. Community nih a chuahmi Thlalang cazual cu ka hun lak zau i tlangkhat hnu tlangkhat tete cun ka rel. Kan community nih a chuahmi a si caah a zei dang rel ding tete hna le remnuam ka rel hlan ah community thlakhat chung an cawlcanghnak le rianṭuannak thawng thanhmi ka rel hmasa.

Thawngpang tete cu ka rel tikah community pi a chungah i tel in rianṭuan lo hmanhning law, cazual chuahmi ka rel tikah cun a chungpi i rianṭuantu bantuk khin kaa ruat, an ṭuanmi thawng ka theih khawh ve caah a si. Community nih workshop training, Dr. Puipui hmang in a ngei lai timi  le mizapi caah a si lai kong zong an thanhmi ka hmuh i a ṭha tuk hringhran ka ti - zarhpi ni i manh cio caan zong a si i kal khawh hrim ka zuam ve te lai ka ti.

Community rianṭuannak ah chungtel a si ve ko mi caantling in rianṭuannak ah aa tel kho lomi zong nih thawngpang ca in an hun thanhmi an rel le hngalh cio a si tikah community rianṭuannak ah i lunghmui khun a si tawn.

Delhi khuatlang ah khrihfabu kip hna zong anmah le khrihfabu cio in ca chuahmi cazual an ngei. Cu tikah an khrihfabu theng va pumh lo zongah an cazual chuahmi rel ahcun an cawlcanghnak thawngpang theihhngalh khawh kha an si cang. A fawinak chim ahcun Lai khuate sining kan kaltak cang kan ti khawh.

Khrihfabu siseh cun a dangdang bu tete hna zong nih cazual chuah cio a si tikah a zei dang thawngpang va ṭial len nakin a biapi deuh mi cu anmah khrihfabu asiloah an buu cio kong hna le an cawlcanghnak thawngpang kha mipi le member sinah ṭial le thanh a hau deuhmi an si. Cucu buu kip nih thlafatinte zarhtin chuah cazual nih aa hmaithlak awk deuh cu a si.

Community cazual nih workshop a tuah lai ding kong a mizapi hna sinah a thanh cia cang bang khan Sunday Sml. 2:30pm ahcun cawnpiaknak ngai ve ding cun ka thawh ve. Cazual ah rak thanh hna hlah seh law ka tlolh diam hnga dah ka ti.

Cawnpiaknak a ngaimi kan tlawm ngaite. Delhi ralzam ah a tam cem dirhmun kan pha in ka thei sihmanhsehlaw kan tam rup in cawnpiaknak aa tel khomi thazaang a tlawm ngaingai. Milu ka relning in 35 – 40 kar lawng kan si.

Workshop tuahnak ahcun Thi hlut (blood donate) le sex lei kongkau theihtlei tete hna a kan cawnpiakmi cu a si. A kan cawnpiaktu hi cawnpiak zia zong a rak thiam; a mit au a piang in a biachim a fiang ngai, nungak zong a si rih caah a si pah men lai cawnpiak ngaih a nuam cawnpiak lioah a cawlcang khuadang hoiher mi kan um loin ka thei. Kan zuampiak lengmang kho sehlaw a ṭha tuk hnga timi mit au hoiher a pu ko khi kan lo viar hlah maw ti awk in.. Hee…!!

A kan cawnpiak dih in zapi lei biahalnak tete kha bialehnak a kan tuah;

* Minung kan thi A, B, AB, le O (blood group) thi phun hi i thlen khawh an si maw?

- Minung nih thi phun kan ngeihmi A, B, AB, le O thi phun hi thlen khawh an si lo.

* AIDS ngeimi pa nih AIDS zawtnak a ngei ve mipa kha thi a hlut kho maw?

- AIDS zawtnak a ngeimi pa nih a ngei ve mi damlo kha thi va hlut khawh a si lo a ngah lo. Cun AIDS, Malaria, Cancer, le Zunthlum (diabetes) tbk. zawtnak ngeih ahcun thi hlut a ngah lo.

* Minung pakhat nih damlomi caah thi hi Unit zeizat dah hlut a ngah, siibawite nih hin teh thi an hlut tikah unit zeizat dah hlu dingin nan cohlan?

- Thi hlut tikah siibawite nih unit khat (1 unit) lawng hi an lak. Cun a tam bik unit pahnih na hlut khawh hna.

* Thi hlut lai le hlut dih hnuah zei bantuk tirawl dah kan ei din ding le hrial ding an si?

- Thi na hlut lai ah thau a tammi, Iron dah a tam tukmi ngasa, tbk. hna kha ei lo ding a si. Kan hlut hlan i kan ei ahcun thi chung i zawtnak hrik kha hmuh a har, an lang kho lo cucaah hrial awk an si. Cun thi na hlut dih in theihang (Juice) le ti na dinpiak lai.

* Mi cheukhat thi a hlu tawnmi nih an chim ṭheo tawnmi cu Voikhat thi hlut hnu ahcun hlut lengmang a hau culoahcun takhmat, thah, thau lei panh deuhdeuh tbk. hi a si tawn an ti a hmaan maw?

- Cu bantuk cu a um ka zum lo, a hmaan lai lo. An thau deuh a si le an ei khawh tuk bia si ko lai. Caanhmaante thi hlut cu a ṭha. Thi voikhat na hlut i na dinh zongah pum caah ṭih a nung lo; na hun halmi zawtnak hna zong cu na ngei lai lo. Kum khat voikhat voihnih tbk. a hlu pengmi asiloah a hlu i aa dinmi zong an um ve. Atu na chimmi zawtnak pawl a nei tawn ti hi a um in ka thei bal hna lo.

* Thi hlut a ṭhatnak kong na kan chimh le a ṭha tuk hringhran. Thil pakhat a ka ruahtermi cu hi tluk in a ṭha mi thihlut hi zeiruangah dah thi hlutu hi an har hnga? Cun kan Chinmi chung zongah thihlu mi kan tlawm hnga? Hihi zei ruangah…?

- Chinmi hi thi hlumi kan tlawm ngai tak ko. Kan ṭih ruang maw si tlawm kan ngeih lo tuk bia deuh dek a si hnga thei ve hlah. Mizoram hna kan zoh tikah cun tlawm an ngai hna le thi hlumi an tam ngaite. Chinmi hi thi hlut a ṭhatnak kan theih lo bia i kan hlut lo le kan ṭih hna si hnga dek maw? Ka thei ve lo.

* Kum khat chungah thi hi voi zeizat dah hlut khawh a si?

- Kum khat chungah minung pakhat nih a tambik voiruk hlut khawh a si. Thlahnih voikhat in hlut khawh a si peng.

Minung a ngandam ko mi nih damlo thi kan hlut tik hna ah tak pum caah ṭih nunnak le a ṭhih kheihnak pakhat hmanh a um lo. Cucaah a ngandam ko mi nih thi hlut hi a ṭha i ṭih a nung lo. Mi pakhat thi kan hlut tik i kan thi unit khat an lak tikah khin a hlutu hna nih minung pathum nunnak ka chanh tiah kan i ruah ding a si.

Minung hna kan nun khawhnak hi thi a si i, minung kan takpum ah kan thi a ummi hi a tlangpi buaktlak in 5litres nga a si. Kan takpum chungah thi litres 3 naktlawm thi a um ahcun minung cu kan nung kho ti lo. (Minung kan thi hi phunhnih in a um thisen le thiraang an si).

Thi kan neihmi litres 5 chungah thi unit khat damlo kan va hlutmi khi cu a tlawm hringhran. Cucaah thi hlut hi a ngandam mi kan si ko ahcun ṭih awk a si lo. Hlut ding a si ko. Zeica’htiah cun unit (1) thi kan hlutmi hna khi cu Sml. 24 chungah aa rulh dih ṭhan lengmang mi a si.

Mi damlo thi kan va hlut tikah khin kanmah caah ṭhatnak tampi a um ve. Na thi a thiang lai, lung zawtnak cancer, tbk. hna zong a ngeih na harh lai pinah thi na hlut lengmangmi nih khan na lung rianṭuan a ṭhatter.

Vawleicung ah lung cancer le zawtnak hi nu nakin pa nih ngeih deuh a si bik. Zei ruangah dah nu nakin pa nih cucu an ngeih deuh tiah cun nu cu an thichia kha thla fatinte a chuah caah a rak si i, pa tu cu thi a senmi a chuah ve ti lo, cu ruangah cun a si. Pa an lung nakin nu an lung hi a ṭha deuh an thi a chuah lengmang ruangah a si.

Cun thi hlut hi mah duh tik le caan paoh ah hlut khawh a ngah lo ti theih ding. Hlut kan duh tikah siibawite nih ṭhate an chek hnuah hlu kho ding dirhmun na si lawnglawng ah thi hlu dingin cohlan na si lai.

Kum 16 cunglei lawng nih thi hlut khawh a ngah, cun rihzan lei ah pound 110 (kg 45 or 49) ritmi lawng nih thi hlut khawh a si fawn.

Cun tazeih (tattoo) suai hmangmi zong nih thi hlut khawh a si ve lo. Cupinah nu le nu siseh, pa le pa sualnak a tuahmi hna zong nih kumkhat chung thisen hlut an ngah lo.

Minung kan thi ahhin thiṭha deuh a chia deuh ti  a um fawn lo aa khat viar ko. Cun thi min phun (blood group) ah A, B, AB, le O thi hna lawng an um O double thi a um lo. A thi nih A thi lawng a hlut khawh, B thi nih B thi lawng a hlut khawh, AB thi nih AB a hlut khawh, (AB thi aa dannak cu A thi, B thi, O thi phun hna nih AB thi phun kha an hlut khawh cucaah AB thi cu {Universal receiver} ti a si), O thi cu O lawng nih a hlut khawh ve.

A cunglei ka hun ṭialmi tete hna hi keimah nih thi hlut kong he pehtlai in a kan cawnpiakmi chungin kaa cinken khawh tawkte kha a kai kho lomi caah ṭhahnem santlai a si hmanh maw ti ruahchannak he ka hun in cawmhmi hna a si. Hi ka hun ṭialmi hna hi cawnpiaknak i a chimmi chung in hun lakchinmi a si tikah a chimning taktak cun ka hun kheng kho lai lo. Cun atu ka hun ṭialmi hna lebang hi cu a chimmi cheuthum ah cheukhat lawng ka hun tuaitam khawh. Palh sualmi tete a um sual a si le cu a cawnpiaktu mawh siloin a ṭialtu mawh a si lai.

Cun Sex lei kongkau theihtlei tete zong cawnpiak a si ko nain cauk kaa rak ken lo celngel cu pinah hi zawn hi cu a siibawi koko hmanh nih ṭial dingah zeoh tawn khi a si caah ka zeoh ve pah hlah maw ka ti. Cun Sex lei nakin atu tan hi kan herh deuh in ka hmuh fawn caah ka hun ṭialnak chan bik zong a si. A herh a si le cawnpiakmi chung in pehṭhan khawh tu ka vun i zuamte lai.

Hi a cunglei ka hun ṭialmi hna hi a kan cawnpiakmi chungin le keimah nih ka ti khawh tawkte kha ka hunbet i cawhhrup in ka hun telh hna i, a rel a har deuh zongah a ruahzia tu nan ka thiam naklai kan nawl hna.  

By. Zilpici Cinzah

New Delhi- 110059

India.

------  o0o  ------