Wednesday, 18 December 2013

Zawngṭah


Laimi nih zawngṭah kan timi hi tropical plant a si i, Asia nichuah-tlanglei (southeast Asia) hrawnghrang ahkhin a tambik hmuh an si. Malaysia, Indonesia, Thailand le Philipines ram hna ahhin a lar ngaimi le an ei ngai ve mi thei a si. Scientific min in cun Parkia Speciosa ti a si. Mirang nih bitter bean, twisted cluster bean le stink bean tiah cawhpolh in an chim tawn.


1. Taksa Cahnak Petu: Amah kotho sinak hrimhrim ah kokek thlumnak (natural sugar) phunphun sucrose, fructose le glucose pawl an um pinah fiber pawl zong a ni tel rih, mah hi ruangah hin taksa cahnak petu (instant energy boost) ṭha taktak a si.

2. Thisen kai (high blood pressure) a ven: Zawngṭah ahhin potassium dat tampi a um natein a almi dat belte a niam ngaingai. Mah hi ruangah hin thisen kai a neimi hna caah eidin ṭha ngaingai a si.

3. Taksa lum (body temperature) a daihtertu: A kikdaimi thei ‘Cold fruit’ tiah zong an kawh tawn. Hiti an kawhauhnak a ruang cu zawngṭah thei nih hin taksa lumtuknak pawl kha a niamter khawh caah a si. Netherland ram lebang ahcun nu naupawi liomi an pumchung um naute taksa lum tuk ding venhimnak ah zawngṭah hi an ei tawn.

4. Ek fer (constipation) Sii-ai: Fiber tampi a um ruangah kan pawpi chung rawl um kha a nuamhter cu ruangah ek fer (constipation) lakin a kan ven i, ek nemnak le chungtlik sii-ai (laxatives) ṭha ngaimi phunkhat a si.

5. Anemia Ventu: Iron dat tampi a kentel i, minung kan thi phunkhat a si mi thisen (red blood cell) chuahtertu a si i, thisen chambau tuk ruangah a chuakmi zawtnak (anemia) phun lak in venghimtu ṭha ngai zong a si.

6. Depression Sii-ai: Dothlatnak nih a langhterning in cun depression neimi pawl caah damnak sii-ai ṭha ngaimi a si tiah an chim. Zawngṭah ahhin protein dat phunkhat a si mi tryptophan dat phun ai telmi nih hin thinlung zaangdamnak mi a pek khawh i, ‘mood’ a sersiam, lungrawh le lungfahnak hna kha a nem/damter phah khawh ti a si.

7. Ulcer vengtu: Kan pawpi chung ah Acid dat tampi a um dingmi (over-acidity) pawl a tlawmter deuh khawh cu ruangah pawpi ulcer lak zongah vengtu ṭha taktak mi a si fawn.

(Theihternak: Hi a cunglei ZAWNGṬAH kong theihtlei hi Ralte Kta nih a ṭialmi kha hon lehchinmi a si - John Zilpici Cinzahh)

+++

No comments:

Post a Comment