Kutke Loin A Vawlei Nun A Hmangmi Zohchun Tlak Nick Vujicic

Kutke nei loin kum 1982 ahkhan Nick Vujicic hi a rak chuakmi a si. A chuahka taklawng tein an hun hmuh tikah a nulepa hmanh nih an rak zoh ngam loh! Amah a hringtu a pa koko hmanh nih khan a fih tuk ah a luak a chuak i, siizungpi in a chuak diam ti a si i, a nu ve zong nih a ṭih tuk tikah thla li chung tiang bak a rak pomcawi ngam lo phah!

Hngakchia dang pawl cu zalongte in tual ah an tlongleng hna, lente an i celh; cu bantuk tuah kho ve loin a um tikah cun Nick Vujicic cu, kum 10 a hun tling cangka cun, a taksa tlamtlin lo lawng si ti loin, thinlung ruahnak lei ah buaibainak tiang a tong phah. 


Cun mah le mah i thah tim tiang in lungrawhnak a rak ngei. Asinain amah theih lo karte in vengcongtu ah an chiahmi nih felfaite in a ngiatthlai peng. Cuti cun Nick cu a hung ṭhan lianh chin ve lengmang tikah cun a nun lamtluan kha ralṭha tein hman zungzal i, a hawile le chunglekhat forhfialnak thawngin nunnuamhnak zong a hun ngei chin lengmang.

A nu pawchung a rak chuah lecangka in kut le ke ngei lo hmanh seh, kum 26 a hun tlin ahcun a chanlailingpi cu midang caah tin ropui taktak in a hman. Australia ram khualipi pakhat Melbourne khua ah pum ṭengnge tlamtlinglo bak in a chuakmi tlangval nih hin bawlung si zongah siseh, tileuh zong siseh, surfing zong siseh, a ṭhirualhawi ti khawhmi a ti khawh ti lawng hmanh si loin, cawimawinak laksawng (award) hmanh tampipi a don len hna.

A takpum umtuning pungsan cu hiti hin a si: a ke neihchunte cu, a phei cunglei kamte ahkhin titsa fonghlei corhmi tiat lekte khin a corhmi fate a um i, cucu a caah cun a zeizong thiltinak ah a hman mi cu a si. Cu a ke tawite cu a thiltinak ahcun a hman i, cu a ke karlak ah cun cafung tenh in caṭialnak ah a hman khawh rih.

Mizapi Hmai Biachimnak A Ngaih Lio A Si

Amah le mah hna hi capo saihnak hna ah ai hmang tawn i, cu a phei cunglei zawnte i a rak chuakmi a thiltikhawhnak hna cu, “Kei nih cun hihi chicken drumstick ka ti,” tihna ah a chim ṭheo tawn. Hihi ka zeizong ka thilti khawhnak bik cu a si i, hi ka kefate tel lohin cun ka si thiam lo i, ka loh tlau taktak a si ko lai tiah zong a ti. 

Ti chung ka um hrimhrim ah hin cun ka taksapum zakhat chungah 80% hi cu ka cuap hi hei si kaw, Drumstick hi a kaltertu a zahnak (propeller) bantuk in ka hman ve tawn i, ka pil ve kho hrimhrim lo. Kai ruah venak lebang ahhin cun vokkuang lawng a fami phun pakhatte khi ka si kaa ti ziar ko hme cu…,” tiah a ti mei tawn.

Van ruat ve hmanh atu caan ahcun a nunnak cu nuamte in a hman a si ko cang.  Asinain a hngakchiat lio caan ahkhan cun hngakchia dang bantuk si ve kha a rak duh hringhranmi a si. Cu a duhnak nih a tei tuk tikah amah a sertu Pathian tiang zong a rak volhpamtu dirhmun ah dir ko hmanh seh, ‘A mawh hrim ve!’ tiah kan tipi ve hnga lo maw? Zei ruang bik ah cun dah mahti dirhmun ahhin a rak chuahnak hi a si hlei hnga!?

Nick hi a upat hnuah Los Angeles ah khua a sa i, kutke tling loin a chuakmi ‘hawitluk lo’ tiah ti si ko hmanh seh, cuti dirhmun a si ko na bute cun nungak tampi hna nih hin voi tampi hi rak ka ṭhi tiah an sawm hi a tlawm ti lo ti a si i, a lenkai chuahvah hnihkhat caan tete zongah hin nungak mit a la ngaingai ti zong a si rih. Asinain amah nih hin chungkhar dirh nakding caah nupi i ṭhitsual le thimsual lai hi a phanbikmi cu a si. 

Tikah caan nih ka nupi ding cu a chuahpi ve sawkte ko lai tiah a chiah; nungak amah a rak sah ‘try’ tu pawl hi an tam ngaingai ti a si, nain cu ti a rak sahtu hna cu an bia leh a phi pek colh a duh bal hrimhrim hna lo ti a si. A luala le zei huaha lo ah nupi neih kha aa tim hrimhrim lo i, kum 2012 a hun phanh in cun amah nih ai ruahningte in nupi felte Pathian nih amah hnakruh caah a rak chiahpiakmi bak kan ti lai, cu he cun an i ṭhium diam i fa pakhatte an nei cang.

Nupi Ṭhit lio

Rilikam ah an len lio hna

A chuahtirkate ah amah a hringtu a pa hmanh nih a rak ṭih tuk i, a rak zamtakmi a si. Natein a hringtu a pa cu Nick caah cawnpiaktu ropuibik a si. A hngakchiat lio caan kong a chim tawn ahhin, “Thla 18 ka rak si lio caan in khan ka pa nih ti chungah a ka chiah i ti leuhning phunphun hna a ka chimh i; cu nih cun ralṭhatnak thazaang tampi a rak ka ngeihter. Cun football le skateboating hna zong hi ka huamphun ngaingai an si fawn. English Premiere League lebang hi cu ka uar ngaihsan lawng hmanh si loin, a tui in kaa tuipi hrimhrimmi a si,” a ti.

A hringtu a nu nih thla li a si tiangah pom ngam lo tiangin um ve ko hmanh seh, a fapa a thisen chungchuak a sinak le a dawtnak a tlau hlei lo. Nick nih, “Ka nu hi nurse a si i, a ka pawi lioah hin hmaancan lonak zeihmanh ngei loin, i soiselnak zong nei hlah hmanh seh, hiti ka hun chuahsual ruangah hin zeitik caan hmanh ah thiam aa coter bal hrimhrim lo i, amah le mah hi ai ngaithiam lo camcin ko e,” a ti.

Doctor pawl nih Nick bantuk pumtling loin a chuahmi hi minung sin a cangmi thil ah a um tuk lomi thil cang khuaruahhar le zawtnak ‘Phocomelia’ ruangah a si tiah an chim, asinain hi bantuk zawtnak hi zeiruangah dah a chuahnak a si hnga timi bel cu an thei ve khawh rih lomi a si.

Nick nih hin a hngakchiat lio caan tein a nun hi felte in a hman zungzal i, mi pum tlamtlingmi pangai bantuk tein a thinlung ruahnak siseh, thil a timi kip ah zuamnak teirialnak lianpi a ngei.

“Hi atu bantuk ka dirhmun ka hun phanh khawh nakding ah hin ka nulepa le hawile kom hi biatakte a ka bawmtu cu an si, keimah bawmhchanh le dirkamh hi anmah caah zeitluk in dah a va har. Asinain a caan liote ah thil an tuah i, a hram an rak thlakṭhatmi ruangah atu ahcun keimah kutke tein ka dir khawh venak a ruang hi a si,” tiah Nick nih caan a rak hmancianak kong zong a chim ṭheo tawn. Nulepa a cawimawi le upat thiamlei zongah zohchunh tlak taktak mi a si.

Nick a pa hi computer programmer a si i, Nick kum 6 mi a si lecangka in a kezung hmang in computer i thil cukning pawl hna kha a chimh tawn. Nick hi lentecelh lei zong hi a huamsazawng ngaingai an si i, golf le sport item phun dang dang kha a tuahkemh chih tawn hna. Caṭial ti zongah a thiam ngai i, a nu nih plastic hmangin pen le pencil a hum nakding a serpiak khawh i, cu hmangte in cun Nick nih caṭial maw, thil dangdang hna zong a thai khawh hna. Amah caah hin cacawnnak sianginn pangai i van kal ding cu thil ṭihnung le risk sang tak lak hau si ko hmanh seh, a nulepa nih cun an kalter hramhram tho ko i, “Ka nulepa nih ka cungah biachahnak an tuahmi kip zozai hna hi ka caah thilṭhabik i an rak ruahmi lawngte kha an si,” ti’n Nick nih a ti.

Dawtnak thladem tang ah a ṭhanglian i, mi tumruh le teirialmi a si chin lengmang pinah, a muihnak lei in thil ruatmi si loin, a vanchiatnak cu vanṭhatnak ah a chuahter khawh. Kut le ke nei lo hmanh seh, fimcawnnak lei zongah mi vanhai lo taktak ah ai chuah rih. Atu ahhin Accounting and Financial Planning ah degree pahnih a la cangmi zong a si.

“Kha lio caan ka thil tonmi vialte kha ka caah harsabik rak si ko hna hmanh seh, mi puitling ah a ka siamtu a si i; keimah ke tein ka dir khawh phahnak zong hi a si fawn,” tiah a chim. Hi caan lio hna ahhin Nick hi hngakchia mawlmok deuh pawl na nih heh tiah an diriamhnak le nuamhnak ah le capo saihnak hna ah siseh, a caan lebang ahcun kut tiang zong an rak thlak tawn i, cu thil a tonmi hna cu harsa tiah a chim caan hi a um tawn.

Nick nih hin khuachung lenvahnak electric wheelchair pinah, amah zohkhenhtu nei ko hmanh seh, thiangṭhut he lawng i lenvah hrawnghrang kha nuam a ti bikmi a si ve. “Kum 8 mi ka hun si cun ka bei hi a dong tuk hringhran i, ka nu sinah ṭah bu in cun ka va kal riangmang i, mahte i thah ka duhnak kong tiang ka va chimh phah. Ka thinlung hi a fak tuk i, mah lio caan ahkhan cun ka thin zong a chia chin lengmang. A caan ah hin cun Pathian cungah hin ka thin a hung i, a huat hin ka hua hrimhrim ko cuh! Zei ruangah thla hi bantuk hi ka cungah a tlunter, ti ka ruah. A ka zohkhenhtu ding ka nulepa um lo chinchap bei hna seh law cu, ka dirhmun a chan a chiat ningding khi cu a ruah khin ka ruat ngam lei lo. Sina’n tu ah hin cun vamkil ah toothbrush benhmi in ka ha zong keimah tein kai nawt kho. Ti chuahternak seh, satphiat he aa tlaimi hmangin ka lu hna kai tawl kho. Hi thil hna hi ka caah cun thil ti khawh lomi ah ruah a si,” ti’n a luancia a nun harsatnak a tonmi hna chungah a langhter tawn.

Kum 10 a si i mahte thah a rak i timh ahkhan, an takkholhnak in tanglei vit zawng chukbaling in ai tlakter i, a nunnak liamter aa rak tim. Sinain, hi lio caan hi Pathian nih thil cawnpiak a duh ruang maw a si hnga? A nunnak tiang cu a rak la taktak lo. 

Vawleicung miroling pawl bia ah a ummi – “Ruahchannak a nei ti lomi ka si tiah aa ruatmi minung hna caah cun vawleicung ah hin zeihmanh an caah ruahchan awk zeithil taktak hmanh a um ti lo. Ruahchannak a nei ti lomi caah cun thazaang ṭhawnnak zong ngeih khawh a si bal lo,” timi bia hi a kan cah ciomi cu a si ko hih! Kutke tlamtlingte a neimi hna ruahchannak ngei loin, chungsivang beidong in a ummi nih Nick hi kan va tluk lo hringhran dah!

Nikhat cu beidong ngai le uai hninghniangte a um lio caan ahkhin, thawngpangca a rel liopi in, miring pawl nih ‘Eureka moment’ an timi bang khin a um i, thlennak nun a hun ngei! Damaska khua i Paul aa thlen bantuk khan ruahlopi khin voi le khat ah a thinlung ruahnak hna cu ai thleng dih. Cu ni thawk in cun a hnulei hoilet ti loin, a vawlei nunnak lamtluan tu kha hmai ah chiazau in ralṭha te le teirial tein ai zuam chin lengmang.

“Kum 13 hngakchiamite ka rak si lio, nikhat cu thawngpang cabu ah an rak ṭialmi pakhat, mi tlaamtlinglo; asinain midang bawmchan kho miroling dirhmun tiang ah ai chuah khomi kong ka rak rel i, cu thawngpang cabu ka relmi nih cun ka nun a ka tongh tuk hringhran caah atu ka dirhmun tiang hi ka phak khawhnak zong hi a si ve,” tiah Nick nih a ti. 

A chuahtirkate hrimhrim in khan a chuahsual ning hi hawi pum tlamtlinglo he zong ai khatmi a si lo i, amah le amah bak kha miroling ah a sersiam kho ko ai! Hiti a ropuinak ruangah vawleicung ram 24 ah khual a tlawng i, minung ting lengkai hmaika ah chuak in, forhfialnak bia tampi a chim kho cang. Hi bantuk minung hi a minung hawidang thazaang derthawmmi hna forhfialnak bia chim le thazaang pe ding in cun a tlingtlak hrimhrimmi a si na ti ve ko lo maw!

Lungdonghnak nih muipadap lak chungah a pilpi khawh ve lomi, Nick nih zei bia pawl dah a chimmi an si:

“Pathian nih hi bantuk dirhmun i, a ka sernak a ruang cu, midang sinah ruahchannak thazaang pe dingin a ka duhpiak ti hi ka theihhngalh khawh cang. Thawngpang cabu chungah ka carelmi pawl hna nih ralṭhatnak thazaang thar an ka pekmi kha midang sinah pechan kho ve dingin ka ummi hi ka caah a sunglawi tukmi a si lawng si loin, ka tha zong a tho chin lengmang. Thil ka tuah khawhtawkte ka tuah hnihkhatmi ah hin kai lawmhnak hi a sang chin lengmang. Sihmanhseh ka tuah khawh lomi thil cungah ka phunzai hlei fawn lo. Ka nunnak hi lunglawmhnak in a khat ko. Thlalang ah kaa zoh i, ‘bia ka chim ṭheo tawnmi cu: ‘Vawlei hi na caah aa dawhbikmi a si ko. Kut le ke zong nei loin um hmanh law, aa dawhmi na vawlei kha ahohmanh nih nangmah na sinin a nin lakpiak kho hrimhrim lai lo e,’ ti hi.”

Kum 1990 ahkhan Nick nihhin ‘Australian Young Citizen of the Year’ timi minṭhat cawimawinak laksawng zong a rak don cang fawn. Amah hi capo saih lei hi a huamsazawng phun ngai a si i, a hawile le chungkhat hna zong nih thazaang an pek ngai. Capo a saih caan ah hin dang huahmah in an nihpiak ṭheo tawn. 

Amah tein ‘ti hin amah sining kong kha capo hna ah a chim caan a um: “Voikhat cu mawṭaw cung ka ṭhut lioah traffic light a ceunak karlak in nungak pakhat nih hin a von ka zoh mirh dakmak len ko e! ka lu lawng cu ka hmu kho kaw, ka pum dihlak ka hmu seh tiah, ka van i sersiam ciammam taktak cu, a lau tuk ah hin raak len bu in a tli thluahmah a ti.”

Nick nih hin vawleicung ram tampi ah khualtlawn lengmang hi a duhmi cu a si. A nun zong hi nuamte in hman aa tim zungzal i, nang le kei zong hiti hin bia a kan cah vemi cu a si: “Nangmah kha i daw law, na tluk caan zongah tho ṭhan rih ko. Keimah ahcun minung pakhat sinah ruahchannak thazaang thar ka pek khawh a si ahcun, cucu ka nundam hnawhchan le tuah dingmi ka tlamtlinh tiah kaa ruahmi cu a si bik ko e,” tiah.

(Theihternak: Hi a cunglei ca hi August 28, 2014, Vanglaini Thawngpang Cabu, chuakmi ah Zara nih “Kutke lovin Hringnun” timi kha aa thlakning in ka hon lehcopmi a si.)

++++